بررسي اثرات نوسازي كالبدي بر كيفيت محيط روستايي. مورد مطالعه: دهستان طوس و ميان ولايت

در دهه‌هاي اخير ضرورت توجه به كيفيت زندگي روستاييان در برنامه‌ريزي كلان از يك سو و افزايش آسيب‌هاي ناشي از مخاطرات طبيعي از سوي ديگر زمينه ساز توجه به برنامه‌ريزي كالبدي در سكونتگاههاي روستايي كشور شده است، اما نكتۀ مهم اين است كه بافت كالبدي روستاها به جهت سابقۀ تاريخي آن‌ها دچار فرسودگي است كه در اغلب موارد همخوان با شرايط زندگي كنوني روستاييان نبوده است؛ لذا بازسازي كالبدي از جمله برنامه‌هاي مهم روستايي ‌است كه در حال حاضر در اغلب روستاها در حال انجام است و مي‌تواند اثرات متعددي بر كيفيت محيط زندگي روستاييان داشته باشد. از اين رو هدف اين پژوهش، بررسي اثرات نوسازي كالبدي بر كيفيت محيطي مناطق روستايي در دهستان‌هاي ميان ولايت و طوس شهرستان مشهد است. روش‌شناسي تحقيق، توصيفي تحليلي است و به صورت كتابخانه‌اي و ميداني انجام شده است. با استفاده از روش پيمايشي در قالب 113 پرسش نامۀ خانوار، به بررسي 9 روستا از دهستان‌هاي ميان ولايت و طوس شهرستان مشهد پرداخته شده است. نتايج حاصل از آزمون t، نشان داد كه در بين مؤلفه هاي كيفيت محيطي، مؤلفۀ فرمي و شاخص هاي مربوط به آن بيشترين ميانگين (38/3) را دارد و بعد از آن به ترتيب مؤلفۀ عملكردي با 26/3، مولفۀ زيست محيطي با 04/3 و مؤلفۀ معنايي با 86/2 در رده هاي بعدي قرار گرفته‌اند؛ همچنين نتايج رگرسيون نشان داد كه مؤلفۀ زيست‎محيطي اثرات نوسازي كالبدي در شرايط موجود با ضريب تأثير 355/0، بيشترين ميزان اثر را بر كيفيت محيطي روستا دارد و مؤلفۀ فرمي با 204/0 كمترين ميزان اثرگذاري را بر كيفيت محيط روستا دارد؛ همچنين با استفاده از مدل خاكستري، اولويت بندي روستاها از نظر بيشترين اثرگذاري طرح نوسازي بر آن‌ها انجام گرفت كه براساس آن روستاي ناظريه با ضريب 839/0 رتبۀ اول و بهترين وضعيت را نسبت به روستاهاي ديگر داراست و روستاي خرابه امين با ضريب 509/0 آخرين رتبه را به خود اختصاص داده است. در نهايت، جهت افزايش كيفيت محيطي روستاها از طريق نوسازي كالبدي مي‌توان گفت كه توجه به مولفه عملكردي كاركردي و همچنين زيست محيطي در اجراي طرح‌ها ضروري است. در واقع بايد در بعد اجرايي از تمركز بر مولفه فرمي كاست و  بيشتر به جنبه‌هاي عملكردي و زيست محيطي توجه كرد.