بررسي جغرافيايي شبكه‌ريلي ايران به لحاظ پراكندگي با رويكرد آمايش سرزمين

حمل و نقل به عنوان يك عامل بسيار مهم در ميزان رشد و توسعه نقش بسزايي ايفا مي‌كند. از اين جهت، راه‌آهن از مهم ترين عوامل تحول اقتصاد جهان در هنگام انقلاب صنعتي در كشورهاي پيشرو در حركت به سمت توسعه است. كشور ايران به دليل وسعت زياد، دسترسي به آب هاي آزاد، برخورداري از بندر اقيانوسي و استراتژيك چابهار، قرار گرفتن در مسير چهار‌راه ريلي دنيا و البته دسترسي به بازار بزرگ ترانزيت ريلي كشورهاي آسياي ميانه در جابجايي كالاها توسط راه آهن، توان بسيار بالايي دارد. با توجه به اهميت حمل و نقل ريلي، در اين پژوهش سعي بر اين است كه در ابتدا پراكندگي جغرافيايي شبكه ريلي بررسي شده و سپس با استفاده از تكنيك VIKORبه رتبه بندي واحدهاي شبكه ريلي پرداخته شود؛ بنابراين با استفاده از اين تكنيك در اين پژوهش جايگاه و نوع كارايي واحدهاي راه آهن مشخص شود. اين پژوهش، به لحاظ ماهيت اكتشافي تحليلي و به لحاط هدف، توسعه اي است. در اين پژوهش از شاخص هاي مورد استفاده توسط راه آهن جمهوري اسلامي ايران در سال نامۀ آماري استفاده شده است. اين شاخص ها عبارتند از طول خطوط اصلي، تعداد پرسنل، تعداد مسافر، نفر كيلومتر مسافر، تناژ بار بارگيري شده، تن كيلومتر بار مرزي، تناژ بار ناخالص كل، تن كيلومتر بار ناخالص، تعداد واگنهاي بارگيري، درآمد بار داخلي، درآمد ترانزيت، درآمد بار وارده و صادره. نتايج بيانگر است كه برترين نواحي ريلي در كشور واحدهاي تهران و خراسان به صورت مشترك است. طبق يافته ها با توجه به اين كه مقدار Q در گزينۀ دوم (تهران) برابر با  394/0 و مقدار  Q در گزينۀ اول (خراسان) برابر با صفر است و تفاضل اين دو از مقدار 066/0 بيشتر است، گزينۀ اول بايد از نظر S و R نيز بهترين رتبه را داشته باشد، كه گزينۀ اول (خراسان) از  نظر شاخص هاي R وS  بهترين رتبه را ندارد؛ بنابراين گزينۀ يك و دو (واحد خراسان و واحد تهران ) به صورت مشترك به‌عنوان بهترين گزينه معرفي مي گردد. به دليل بالاتر بودن ميانگين مقدار Q (668/0) از 5/0 به‌طوركلي سيستم حمل و نقل ريلي در كشور وضعيت مناسبي ندارد.