تحليل تطبيقي رويكردهاي سوبژكتيو و ابژكتيو به مسئلۀ ارزش در اقتصاد

A Comparative Analysis of Subjective and Objective Approaches to Value Problem in the History of Economic Thought

اين مقاله به‌دنبال رديابي مبادي فلسفي نگرش به مسئلۀ ارزش در تاريخ انديشۀ اقتصادي است. تطورات تاريخي انديشۀ اقتصادي حاكي از اين است كه در سنت ارسطويي و اسكولاستيكي به‌دليل عدم انفكاك سوژه/ ابژه وجوه عيني و ذهني ارزش درهمتنيده و وجوه طبيعي ارزش با وجوه اجتماعي ارزش گره خورده بود، اما پس از رنسانس و با شكلگيري تفكيك سوژه/ ابژه در عالم تفكر فلسفي و شكلگيري نظام اقتصادي سرمايهداري مبادله‌اي مبتني‌بر نفعطلبي شخصي ابتدا در دورۀ كلاسيك بر ابعاد ابژكتيو و عيني ارزش تأكيد شد. نظريۀ ارزش مبتني‌بر كار در بين اقتصاددانان كلاسيك و ماركس در اين بستر ظهور كرد، اما در مرحلۀ بعد متعاقب انقلاب مارژيناليسم بر ابعاد سوبژكتيو ارزش تأكيد شد. در اين دوره به‌دليل سيطرۀ رويكرد كمّي رياضي و نگرش ارزش‌ خنثايي پوزيتيويستي مسئلۀ ارزش منحل و به‌جاي آن به نظريۀ قيمت توجه شد. درنهايت، جريانات هترودوكس در اقتصاد سعي كردند با تمركز بر ديالكتيك ابژكتيو/ سوبژكتيو (رئاليسم انتقادي) و ابعاد اخلاقي و ارزشي اقتصاد (رويكرد قابليت آمارتيا سن) مجدداً مسئلۀ ارزش را احيا كنند.

This Survey traces the philosophical foundations of the value problem in the history of economic thought. The historical evolution of economic thought implies that there is no subject/object dichotomy in Aristotelian and scholastic traditions; subjective and objective dimensions of value were inseparable from each other and the natural dimension of value was correlated with the social dimension of value. However, after the renaissance and the formation of subject/object dichotomy in modern philosophy and self-interest-based capitalistic economic system, the objective dimension of value was emphasized in the classic age at first. The labor theory of value emerged in this context among classical economists and Marx. But after the marginalistic revolution, the subjective dimension of value was emphasized. Due to the domination of the mathematical approach and positivistic value-free vision in this period, the value dimension was dissolved and was replaced by the price theory. Finally, the heterodox streams tried to revive the value problem by focusing on the objective/subjective dialectics (in critical realism) and ethical and normative dimensions of economics (in AmartyaSen’s capability approach).