سنجش و پهنه بندي كيفيت محيط مناطق شهري در بافت مياني مناطق شهري، با استفاده از مدل AHP و شاخص همپوشاني وزني، مطالعه موردي بافت مياني شهر تبريز

Measurement and zoning of Urban Areas Environment Quality, The Case of Tabriz

جنبه­ هاي خاص محيط به عنوان عناصر كليدي مربوط به كيفيت زندگي فرد شناخته مي­شوند. به عبارت ديگر ميتوان گفت كيفيت زندگي شهري در ارتباط مستقيم با كيفيت محيط آن است يعني اگر كيفيت زندگي در شهر مناسب باشد، اين امر به خاطر كيفيت بالاي محيط شهر است. كيفيت محيط شهري يك مفهوم مبهم است كه از عوامل انساني و طبيعي كه در مقياسه­اي متفاوت فضايي عمل ميكنند منتج مي شود. به عبارت ديگر، كيفيت محيط شهري از عملكرد فاكتورهاي به هم پيوسته­اي همچون جزايره حرارتي شهر، توزيع فضاهاي سبز، تراكم ساختمان­ها، شكل و طرح آنها و كيفيت هوا تشكيل شده است. بر اساس اين برداشت از كيفيت محيط در مناطق شهري تحقيق حاضر كوشيده است وضعيت آن را در بافت مياني شهرتبريز مورد بررسي قرار دهد. بر همين مبنا تحقيق حاضر براساس اهداف موردنظر، از نوع كاربردي بوده چرا كه نتايج اين تحقيق به برنامه­ ريزان شهري جهت طراحي هر چه بهتر برنامه ­ها و كاهش شكاف بين مناطق كمك خواهد كرد. و بر اساس ماهيت و روش، از نوع توصيفي- تحليلي مي‌باشد. در اين تحقيق پس از گردآوري داده‌ها و اطلاعات از طريق منابع اسنادي و كتابخانه‌اي، مشاهده و روش‌هاي ميداني، داده‌هاي طرح‌هاي شهري، جهت تعيين معيارها پرسش‌نامه‌هايي تهيه گرديد و در اختيار متخصصين امر قرار گرفت سپس براي تعيين وزن‌ها از مدل AHP استفاده شده و محاسبه نهايي وزن‌ها در محيط نرم افزار EXPERT CHOICE انجام گرفت. بعد از اين مرحله در محيط سامانه اطلاعات جغرافيايي از ابزارهايي مثل شاخص موران، روش هم پوشاني وزن دهي شده،فواصل اقليدوسي استفاده شد و نقشه‌هاي لازم استخراج، و مورد تحليل قرار گرفت. يافته‌هاي تحقيق نشان مي‌دهد كه حدود 20 درصد از مساحت منطقه در وضعيت مطلوب و خيلي مطلوب، و نزديك به 6 درصد از مساحت منطقه در وضعيت مطلوبيت كم قرار دارد. اما نكته قابل توجه طبقه سوم است كه نشان مي‌دهد حدود 74 درصد از مساحت منطقه در وضعيت مطلوبيت متوسط قرار دارد.با توجه به اينكه 5 درصد از مساحت بافت مياني شهر تبريز در وضعيت نامطلوب و 74 درصد در وضعيت مطلوبيت متوسط مي‌باشد اين پهنه در خطر نزول كيفيت محيط شهري قرار دارد.

Cities as a living environment play a significant role in creating satisfaction, they indeed shape human's lifestyle and determine their life quality. Regarding the quality of man-made environments not only encourages them to cooperate, but also induces a sense of satisfaction among individuals. Urban growth and rapid urban expansion have caused various crises in terms of urban life including environmental challenges and declining the quality of urban environs. Following increased urbanization in our country and rapid changing space for several reasons in terms of urban texture, the quality of urban environs has seriously declined. When it comes to environmental quality, the emphasis is still over construction and physical shape. The paper tends to measure and zone the physical environment quality of the middle texture of Tabriz city based on recent statistics and data. The research method is based on the objectives applying descriptive- analytical in terms of its methodology. During first steps of sample collection, we initially measure the quality of urban environment through field studies preparing and filling out some questionnaires. an‎d in the second step, we apply softwares including: EXCEL, CHOICE, EXPERT to measure the data and finally apply ARC GIS to display the research findings. However the yields of central tissue zoning of Tabriz reflect that 5.77% of regional area is in an unfavorable condition, 19.38% favorable condition and 74.83% is in moderate utility status