بررسي توهّم مالي پيچيدگي ساختار درآمد دولت در اقتصاد ايران

A Study of the Fiscal Illusion of the Revenue Complexity in Iran’s Economy

بررسي علل و عوامل اثرگذار بر افزايش مخارج دولت يكي از موضوعات اساسي ماليه عمومي است. در اين زمينه تئوري‌هاي بسياري مطرح شده‌اند و به لحاظ تجربي در كشورهاي مختلف مورد آزمون قرار گرفته‌اند. يكي از اين تئوري‌ها، تئوري توهّم مالي است كه افزايش مخارج دولت را به عدم ادراك صحيح شهروندان نسبت به متغيرهاي مالي ارتباط مي‌دهد. منابع ايجاد توهّم مالي معمولاً با پنج فرضيه اصلي توضيح داده مي‌شود. يكي از اين فرضيات، فرضيه پيچيدگي ساختار درآمد دولت است. بر اساس فرضيه پيچيدگي ساختار درآمد دولت، پيچيده‌‌ شدن سيستم درآمدي باعث مي‌شود كه شهروندان نتوانند قيمت مالياتي كالاهاي عمومي را به درستي تعيين كنند و اين موضوع موجب كم ‌برآورد كردن بار مالياتي برنامه‌هاي عمومي شده و در نتيجه باعث افزايش مخارج بخش عمومي مي‌شود. در اين پژوهش فرضيه پيچيدگي ساختار درآمد دولت در اقتصاد ايران در سال‌هاي 1394 - 1360 مورد آزمون قرار گرفت. به اين منظور يك مدل تجربي با توجه به شرايط اقتصاد ايران تصريح شد. مدل تصريح شده با استفاده از روش‌هاي خودتوضيح برداري باوقفه‌هاي توزيعي (ARDL) و مدل تصحيح خطا (ECM) برآورد شد. بر طبق يافته‌هاي پژوهش، در اقتصاد ايران مؤديان مالياتي دچار توهّم مالي پيچيدگي ساختار ماليات نيستند و نيز توهّم مالي ناشي از ناملموس بودن ماليات‌ها مورد تأييد تجربي قرار نمي‌گيرد. همچنين نتايج نشان مي‌دهد كه افراد جامعه به علّت وجود درآمد نفتي در اقتصاد ايران تقاضاي بيشتري براي مخارج دولت دارند و پيچيدگي سيستم ماليات علّت افزايش تقاضاي مخارج عمومي در اقتصاد ايران نيست.

The study of the factors influencing the increase of government expenditures is one of the main issues of public finance. Many theories have been proposed in this regard and experimentally tested in different countries. One of these theories is that of fiscal illusion that links the increase in the government costs to citizens’ lack of true perception about fiscal variables. The sources of fiscal illusion are usually described with five main hypotheses. One of them is the hypothesis of the complexity of the structure of government revenues. According to this hypothesis, the complexity of the revenue system makes citizens unable to correctly determine the tax price of public goods. This makes taxpayers underestimate the tax burden for public programs and, thus, increases public spending. In this research, the hypothesis of the complexity of the government revenue structure in Iran's economy during the years 1982-2016 was tested. To this end, an experimental model was specified according to the conditions of the Iranian economy. The proposed model was estimated using Autoregressive Distributed Lags (ARDL) and Error Correction Model (ECM) methods. According to the research findings, in the Iranian economy, taxpayers do not have the fiscal illusion of the complexity of the tax structure, and the fiscal illusion of intangible taxes is not empirically validated. The results also show that, due to oil revenues, people in the society have a high demand for government spending, and the tax system complexity is not a reason for the increased demand for public expenditures in Iran’s economy.