هرمنوتيكِ ريكور و گفتگويي دوسويه با نظريه ادبي ساختارگرا

علم هرمنوتيك در بستر تاريخي خود، دستخوش قرائت هاي پرشمار، مباحثات و منازعات بسياري بوده است. به شكل خلاصه مي توان دو رويكرد عمده در حوزه ي هرمنوتيك معاصر را اينگونه از هم بازشناخت: هرمنوتيكِ رمانتيك و هرمنوتيك پديدارشناسانه. در اين ميان، پُل ريكور فيلسوف معاصر فرانسوي، به شكل قابل توجهي خوانش مخصوص به خودش از هرمنوتيك فلسفي را ارائه داد، به طوري كه هرمنوتيكِ هستي شناسانه او سوداي جمع آراء فيلسوفان دو رويكرد عمده ي هرمنوتيكِ معاصر را در سر دارد. آنچه در مقاله ي حاضر مورد بررسي قرار گرفته، نگاه خاص ريكور و مُدل جديد هرمنوتيك فلسفي اش است، كه او را وارد گفتگويي دوسويه با نظريه ي ادبي ساختارگرا نمود؛ بطوري كه از طرفي وي عطف توجه به عناصري ساختاري متن و نگاه عيني گرايانه ساختارگرايان در جهت تقليل خوانش هاي ممكنِ متن را مي ستود و از سوي ديگر اصرار مفرط آنان بر اين تقليل، كه به حذف جايگاه خواننده متن مي انجاميد و همچنين صرفِ توجه به بُعد نشانه شناسانه ي متن (در ذيلِ نظامِ لانگِ سوسوري) و كوشش در جهت دست يابي به ساختارِ نهاييِ متن را تقبيح مي نمود. برخورد ويژه ي ريكور با ساختارگرايي البته هم محصولِ قرائتِ جديد او از هرمنوتيك فلسفي و هم نظريه ي تفسيري اش (مُدل قوسِ هرمنوتيكي ) است؛ مُدلي كه هم نگاه عيني و ساختاري به متن را توجيه مي نمايد و هم جايگاه ذهنيّت و سوبژكتيويته را حفظ كرده است. لذا در ادامه اين موضوع مورد بررسي و ايضاح قرار مي گيرد كه نظريه ي تفسيري ريكور چگونه با دست يازيدن به دستاوردهاي متنوّع در حوزه ي زبان شناسي و ساختارگرايي، به نظريه اي تركيبي درباره ي تفسير متن منتهي شد؛ نظريه اي كه از يك سو مي توان آنرا مُدلي ميانجي گرايانه در تقابل بين هرمنوتيكِ روش مند و هرمنوتيكِ زمينه گرا دانست و از سوي ديگر واجدِ برخوردي دوسويه با نظريه ي ادبي ساختارگرا.