امتناع و امكان نظريه‌پردازي بومي در بازخواني متون ادبي فارسي

Refusal and the possibility of native theorizing in the reading of Persian literary texts

امروزه يكي از چالش هاي تحقيقات دانشگاهي حوزه زبان و ادبيات، بسامد استفاده از نظريه در انجام پژوهش هاي بنيادين در حيطه نقد تئوريك و عملي است. موافقان چنين رويكردي به سبب نظام مندي و انسجام و ماهيت ميان رشته اي نظريه ها لزوم چنين ابزارهاي بازخوانشي را براي تحقيقات ادبي، پابه پاي پژوهش هاي ادبي جهان غرب لازم و ضروري مي دانند و مخالفان چنين رويكردي بر كليشه اي بودن، تصنعي، سطحي نگري، تقليل گرايي و غرب زدگي چنين پژوهش هايي اصرار دارند و با سياست نفي نظريه گرايي، بازگشت به شيوه هاي نقد سنتي گذشتگان يا پيشگامان بنام اين عرصه را امري واجب و مستفيض مي شمرند. نگارنده معتقد است در تقاطع دو آراي يادشده، مي توان راهي معتدل و ميانه جست، لذا اين جستار به شيوه توصيفي تحليلي به اين نكته تاكيد مي كند كه ضمن پرهيز از هرگونه افراط و تفريط در توجه به پژوهش هاي نظريه محور، دو كلان چاره براي بازخواني متون ادبي، تلفيق روش هاي علمي و ميان رشته اي در تحليل و ارزشگذاري متون ادبي از يك سو و آشنايي عميق با اصول و مباني نظريه پردازي و رويكردهاي فلسفي براي توليد نظريه هاي بومي و سازگار با جهان بيني حاكم بر متون ادب فارسي از ديگرسو است.

Today, one of the challenges of academic research in the field of language and literature is the frequency of using the theory in conducting fundamental research in the field of theoretical and practical critique. Adherents of such an approach, due to systemic and coherent interdisciplinary nature, consider the need for such recursive tools for literary research to be essential as synchronous as the literary researches of the Western world. an‎d adherents of such an approach insist on stereotypes, artificial, superficiality, reductionism and westernization of these researches and according to the policy of negation of theorist, they believe it is necessary to return to the traditional methods of past critics or pioneers in this field.The author believes that at the intersection of the two aforesaid, a moderate route can be found, Therefore, this descriptive-analytical essay emphasizes that While avoiding any kind of extremism in the pursuit of the theory-based research, There are two great ways to retrieve literary texts: First is the combination of scientific and interdisciplinary methods to analysis and evaluation of literary texts an‎d the second is a deep acquaintance with the principles of theorizing and philosophical approaches to produce indigenous theories compatible with the worldview prevailing on Persian literature.