نگاهي تازه به جايگاه زبان و ادبيات فارسي و عربي در دربار يعقوب ليث و جانشينان او

A New Study of the Status of Persian and Arabic Languages and Literature in the Court of Ya'qub ibn al-Layth al-Saffar and His Successors

آغاز سرايش شعر فارسي و تعيين نخستين شاعر تاريخ ادبيات فارسي يكي از مهمترين مباحثي است كه به دليل وجود آرا و اقوال مختلف در هاله اي از ابهام باقي مانده است. مطابق با نظر برخي از پژوهشگران، يعقوب ليث صفاري به عنوان احياگر شعر فارسي از زبان عربي بي بهره بوده است و جانشينان وي نيز راه او را در بي اعتنايي به زبان و ادب عربي پيموده اند. مقاله حاضر در نظر دارد با هدف تبيين جايگاه زبان و ادبيات عربي در دربار يعقوب ليث و جانشينانش، بر اساس منابع كتابخانه اي با روش توصيفي- تحليلي، دلايلي را بر عربي دانستن يعقوب و جانشينانش ذكر كند و به روشنگري درباره وضعيت زبان و ادبيات عربي در آن دوران بپردازد. نتايج اين مقاله نشان مي دهد كه سلسله صفاريان؛ به ويژه در قرن چهارم هجري از شعر عربي رويگردان نبوده؛ بلكه دوست دار آن نيز بوده است و آنچه در مورد يعقوب ليث، موسس اين سلسله، مبني بر بي بهره بودن وي از زبان عربي و احياگري شعر فارسي آمده، بي پايه و اساس و ريشه گرفته از كتاب تاريخ سيستان است.

Identifying the historical moment which saw the first Persian speaking poet is a key – and yet confusing and undeterminable - issue in today’s scholarly circles of Persian language and poetry. According to some scholars, the court of Ya'qub ibn al-Layth al-Saffar and his successors revived Persian language and poetry through shunning the scriptural importance of Arabic language and poetry. In contrast to this observation, the present study believes that the court of Ya'qub ibn al- Layth al-Saffar and his successors – especially in the 10th century CE – did not exercise a linguistic and literary phobia against Arabic language and literature, and that it even encouraged the linguistic and literary status of the Arabic language and poetry in Persian language and poetry. After identifying the status of Arabic language and poetry through surveying pertinent library sources, the present study presents a number of reasons for not considering this court – and, by extension, this period – a revivalist period of Persian language and poetry. Through its analytic-descriptive methodology, the study also believes that the false claim of considering this period revivalist comes from a book called The History of Sistan.