الگوي ساختاري گرايش به مصرف مواد در نوجوانان بر مبناي فضاي روان‌شناختي خانواده و پيشينه اعتياد اعضاي خانواده با ميانجيگري گروه همسالان

Structural model of substance use tendency in adolescents based on psychological family climate and family history of addiction with mediating peer group

هدف: هدف پژوهش تعيين ميزان گرايش نوجوانان مصرف كننده دخانيات به مصرف مواد بر مبناي فضاي روان‌شناختي خانواده و پيشينه اعتياد اعضاي خانواده با ميانجي‌گري گروه همسالان بود. روش: روش پژوهش همبستگي و جامعه آماري تمامي نوجوانان دختر و پسر 19-13 ساله شهر تهران به ‌تعداد 839057 در نيمه دوم سال 1395 بود. به ‌روش نمونه‌گيري تصادفي خوشه‌اي ابتدا شهر تهران به 5 قسمت جغرافيايي شمال، جنوب، غرب، شرق و مركز تقسيم و سپس از بين مناطق 22 گانه شهرداري، 11 منطقه به‌صورت تصادفي انتخاب و حجم نمونه به پيشنهاد ميشل 1993 و با در نظر گرفتن نسبت 10 تا 20 آزمودني به ازاي هر متغير مشاهده شده و احتمال ريزش نمونه 150 نفر تعيين شد. داده‌ها با استفاده از پرسشنامه استعداد اعتياد ويراست نوجوانان زينالي (1393)، مقياس جو عاطفي خانواده هيلبرن 1964، مقياس همنشيني با همسالان بزهكار پاسكال، رينگوالت و فلولينگ (2003) و ابزار محقق ساخته پيشينه اعتياد اعضاي خانواده 1395 گردآوري و پس از حذف 5 پرسشنامه مخدوش و 3 شركت كننده پرت، با استفاده از روش الگويابي معادله‌هاي ساختاري تحليل شد. يافته­ها: نتايج نشان داد كه ضريب مسير غيرمستقيم فضاي روان‌شناختي خانواده و گرايش به مصرف مواد با ميانجي‌گري گروه همسالان منفي (164/0- =β، 002/0 =P) و ضريب مسير غيرمستقيم پيشينه اعتياد اعضاي خانواده و فاميل و گرايش به مصرف مواد با ميانجي‌گري گروه همسالان مثبت (153/0 =β، 002/0 =P) است. نتيجه‌گيري: پيشنهاد مي‌شود والدين با فراهم آوردن فضاي روان‌شناختي و عاطفي مناسب فرزندان خود را از تأثير همسالان و گرايش به مصرف دخانيات و مواد محفوظ دارند.

Aim: The study purpose was to determine tendency of substance use in adolescent tobacco users based on psychological family climate and family history of addiction with mediating peer group. Methods: Research method was correlation and the statistical population was all 839057 male and female adolescents 13-19 years old in Tehran in the second half of 2016. Using cluster random sampling. Tehran at first was divided into 5 geographical parts of north, south, west, east and center, then from 22 municipal areas, 11 regions were randomly selected. The sample size was determined 150 individuals according to Mishel 1993 and suggesting a ratio of 10 to 20 subjects per observed variable, and considering probable attrition. Data were collected using Addiction Susceptibility Questionnaire-Adolescents Version by Zeinali, (2014); Affective Family Climate Scale by Hillburn, 1964; Adolescent Affiliation with Deviant Peers Scale by Paschal, Ringwalt & Flewelling, (2003), and a researcher-made tool for family history of addiction 2016. After omission of 5 distorted questionnaires and 3 outlier subjects, data analyzed using structural equation modeling. Results: The results showed that Indirect pathway coefficient of the psychological family climate and substance use tendency is negative with mediating peer group (β= -0.164, P= 0.002) and the indirect path coefficient of the family history of addiction and relatives and substance use tendency is positive with mediating peer group (β= 0.153, P= 0.002). Conclusion: It is suggested that parents protect their children from the influence of peers and tendency of tobacco and substance use by providing an appropriate psychological and emotional atmosphere.