اثر بازگشت‌پذيري انتخاب بر تغيير نگرش در ناهماهنگي شناختي: پارادايم انتخاب آزاد

The effect of reversibility of choice on attitude change in cognitive dissonance: Free choice paradigm

هدف: هدف پژوهش تعيين اثر بازگشت‌پذيري انتخاب بر تغيير نگرش در پارادايم انتخاب آزاد نظريه ناهماهنگي شناختي فستينگر (1957) بود. روش: پژوهش شبه‌آزمايشي در قالب طرح بين‌آزمودني 4 گروهي با پيش‌آزمون، پس‌آزمون و گروه گواه و جامعه آماري 650 دانشجوي روان‌شناسي دانشگاه شهيد بهشتي در سال تحصيلي 94-1393بود. براي حضور 15 نفر در هر گروه طبق پيشنهاد دلاور (1396)، 60 نفر از آ­ن­ها به­شكل نمونه‌گيري در دسترس و همتاسازي از نظر سن و جنس انتخاب و به دو گروه‌ انتخاب آسان و دو گروه‌ دشوار 30 نفري و هريك به گروه‌هاي انتخاب بازگشت‌پذير و بازگشت‌ناپذير 15 نفري تقسيم شدند. هشت آزمون روان‌شناسي كه بر اساس ميزان پيچيدگي انتخاب‌شده بودند به آزمودني‌ها داده شد تا قبل و بعد از انتخاب به ارزيابي مطلوبيت آن‌ها بپردازند. گروه بازگشت‌پذير پس از انتخاب مي‌توانستند آن را عوض كنند. تغيير نگرش، به‌وسيله پرسشنامه پژوهشگر ساخته 1393 اين پژوهشگران، در پيش‌آزمون و پس‌آزمون سنجيده شد. با حذف 6 پرسشنامه‌هاي ناقص، داده‌هاي 54 نفر با تحليل واريانس عاملي تحليل شد. يافته‌ها: نتايج نشان داد در گروه‌هاي انتخاب دشوار، نگرش گروه انتخاب بازگشت‌ناپذير به گزينه انتخاب‌شده به‌طورمعناداري مثبت‌تر شد درحالي‌كه در گروه انتخاب بازگشت‌پذير نگرش منفي‌تر شد (48/29=F، 001/0=P). نتيجه‌گيري‌: اين نتايج نشان مي‌دهند فقط در انتخاب‌هاي بازگشت‌ناپذير تغيير نگرش مثبت رخ مي‌دهد. از اين‌رو فروشندگان كالا و خدمات براي كمك به مثبت‌تر شدن نگرش خريداران، بهتر است فرايند تعويض كالا را بيش از حد هموار نسازند.

Aim: The present study’s aim was to examine the effect of reversibility of choice on attitude change in "free choice paradigm" of cognitive dissonance theory (Festinger, 1957). Methods: Method was a quasi-experimental study conducted in a between-subject pretest- posttest with control group design. In accordance with Delavar’s (2016) suggestion, in order to place 15 participants in each group, sixty students (from among 650) at the Faculty of Psychology of Shahid Beheshti University in the academic year 2014-2015 were selected. These were then divided into groups of easy (N=30) and difficult (N=30) choice which were divided into groups of reversible (N=15) and irreversible (N=15) choice. Groups were matched on age and gender. They were given eight psychological tests that were selected based on the degree of complexity to evaluate them before and after choice. Reversible group could change their choice after they made it. Attitude change was assessed using a researchermade questionnaire, which was used at pretest and posttest. After removing six subjects because of incomplete questionnaires, data for 54 subjects was analyzed using ANOVA. Results: Analysis showed that in difficult choices groups, the attitude of irreversible choice group was significantly more positive about the selected choice compared to the attitude reported by the reversible group. (F= 29.48, P= 0.001). Conclusion: These results support the idea that positive attitude change in free choice paradigm only occurs in irreversible situations. Therefore, it is better for sellers and service providers not to facilitate replacement very much.