نقش فراتشخيصي و وابسته به تشخيص پنج عامل بزرگ شخصيت در رفتارهاي پرخطر نوجوانان

Transdiagnostic and Diagnosis-Related Role of Big Five Personality Factors in Predicting Adolescents’ Risky Behaviors

هدف از پژوهش حاضر شناسايي عوامل فراتشخيصي و وابسته به تشخيص شخصيت در رفتارهاي پرخطر نوجوانان بوده است. جامعه پژوهش حاضر دانش‌­آموزان شهر اصفهان بوده و پژوهش داراي طرحي علّي-مقايسه­‌اي است. از ميان 1200 دانش‌­آموز پسر دورۀ متوسطه شهر اصفهان كه به روش نمونه‌گيري خوشه‌­اي چندمرحله‌­اي انتخاب شده بودند، ابتدا بر اساس نمرات انتهاي توزيع پرسشنامه رفتارهاي پرخطر و مصاحبه تشخيصي چهار گروه از نوجوانان داراي رفتارهاي پرخطر خشونت، مصرف سيگار، مصرف مشروبات الكلي و رابطه با جنس مخالف انتخاب شدند و از طريق پرسشنامه شخصيتي فرم كوتاه نئو مورد تحليل و ارزيابي قرار گرفتند. براي ترسيم الگوي وابسته به تشخيص و فراتشخيص از آزمون تحليل تشخيص و تحليل چندمتغيري واريانس استفاده شده است. نتايج نشان داد كه مؤلفه باوجدان بودن عامل فراتشخيصي ميان چهار گروه رفتارهاي پرخطر مورد بررسي است و كسب نمره متعادل در مؤلفه وجدان عامل مشترك ميان همه رفتارهاي مورد بررسي است. همچنين نتايج نشان داده است كه مؤلفه‌­هاي روان‌­رنجورخويي، برونگرايي، تجربه‌­پذيري و موافق بودن عوامل وابسته به تشخيص هستند. نتايج تحليل تشخيص نشان داده كه آزمودنيها به درستي در گروههاي چهارگانه رفتارهاي پرخطر طبقه­‌بندي شده­‌اند و مؤلفه­ شخصيتي باوجدان بودن فراتشخيصي بوده است و مي­‌تواند در ايجاد و تداوم رفتارهاي پرخطر متفاوت نقشي مهم داشته باشد. براساس يافته­‌هاي پژوهش حاضر مي‌­توان گفت كه مؤلفه­‌هاي شخصيتي از عوامل فراتشخيصي در رفتارهاي پرخطر هستند و بر همين اساس در طراحي مداخلات آموزشي، درماني و تدوين فرمولهاي علت­‌شناختي و نشانه­‌شناختي اين رفتارها، سازه‌­هاي مذكور مي­‌توانند به عنوان يكي از همبودها و همبسته­‌هاي اصلي مدنظر قرار گيرند.

This study was carried out to identify transdiagnostic and diagnosis-related role of Big Five personality factors in predicting adolescents’ risky behaviors. This research had a causal-comparative design and its population comprised senior secondary school students in Isfahan. For the purpose of sampling, multi-stage cluster sampling method was utilized and 1200 high school students were selected. Then, four groups of students with risky behaviors of violence, smoking, alcohol consumption and relationship with the opposite sex were identified based on their scores on Iranian Adolescents’ Risk-Taking Scale. In the next step, a semi-structured interview was conducted and NEO-FFI Inventory was also given to the subjects. To identify the patterns of transdiagnostic and diagnosis-related model, multivariate analysis of variance and discriminant analysis were utilized. The results showed that conscientiousness functioned as a transdiagnostic factor in the four groups with risky behaviors. Furthermore, neuroticism, extraversion, openness to experience, and agreeableness were diagnosis-related factors. The results of discriminant analysis showed that the participants were properly classified into the four groups. Some components, such as conscientiousness were transdiagnostic and can play a significant role in the onset and maintenance of risky behaviors. Hence, the aforementioned constructs could be used in the design of educational and therapeutic interventions since they may contribute to comorbidity through shared (transdiagnostic) processes.