سنجش ميزان خردي و پراكندگي اراضي كشاورزي در استان آذربايجان شرقي

Measuring the Rate of Fragmentation and Dispersion of Arable Lands in East Azarbaijan province, Iran

ميزان خردي و پراكندگي اراضي كشاورزي بيانگر سطح مشكل دار بودن ساختار مديريت بهره برداري از زمين هست كه مي تواند توسعه كشاورزي را محدود نموده و فرصت هاي توسعه پايدار روستايي را كاهش دهد. بنابراين هدف اين تحقيق استخراج متغيرهاي خردي و پراكندگي اراضي كشاورزي و تدوين شاخص هاي مربوطه جهت سنجش ميزان آن در استان آذربايجان شرقي است. جامعه آماري اين تحقيق را بهره‌برداران كشاورزي ساكن در استان آذربايجان شرقي تشكيل مي‌دهد (212926=N). حجم نمونه با استفاده از فرمول كوكران 380 نفر برآورد شد كه به روش نمونه‌گيري طبقه‌اي و به صورت تصادفي انتخاب شدند. ابزار جمع آوري اطلاعات پرسشنامه اي بود كه روايي آن با استفاده از نظرات پژوهشگران و كارشناسان سازمان امور اراضي كشور بازبيني و اصلاح شد. اطلاعات مكاني اراضي كشاورزي با استفاده از بانك اطلاعات كاداستر اداره امور اراضي استان آذربايجان شرقي تهيه و تحليل شد. نتايج تحقيق نشان داد كه شهرستانهاي بناب و بستان آباد با متوسط اراضي 2/28 و 13/71 هكتار به ترتيب خردترين و وسيع ترين اراضي را داشتند. از نظر پراكندگي نيز قطعات شهرستان بناب و اسكو با ميانگين فاصله 3/8 و 1/4 كيلومتر از همديگر و از مركز روستا به ترتيب داراي بيشترين و كمترين ميزان پراكندگي بودند. از نظر ميزان خردي و پراكندگي اراضي نيز كه از طريق شاخص شموك به دست آمد شهرستانهاي شبستر و بستان آباد با ميزان 8/3 و 1/3 كيلومتر بر هكتار به ترتيب داراي بيشترين و كمترين ميزان خردي و پراكندگي اراضي كشاورزي بودند.

The rate of land fragmentation refers to a problem in land management that can limit agricultural development and reduce the opportunities for sustainable rural development. The purpose of this research was to identify land fragmentation and dispersion variables and to develop indices to measure those variables. The statistical population of the research consisted of agricultural land holders in East Azarbaijan province (N = 212926). A sample size of 380 people was determined by using Cochran's formula. They were selected by stratified random sampling. The data gathering tool was a questionnaire whose validity was examined by using the comments of the researchers and the experts at the Land Affairs Organization. Some local information about the land was obtained and analyzed by using the cadastre database of Land Administration of East Azarbaijan province. The results showed that Bonab and Bostan Abad counties, with the average land area of 2.28 and 13.71 hectares respectively, have the smallest and the largest pieces of land. In terms of dispersion, the lands in Bonab and Oscou counties, with the average distance of 3.8 and 1.4 kilometers from each other and from the village center, had the highest and the lowest rate of dispersion respectively. In terms of land fragmentation and dispersion rates, obtained through the chemok index, Shabestar and Bostan Abad counties, with the rate of 3.8 and 1.3 km / ha, had the most and the least fragmented and dispersed agricultural lands respectively.