بررسي آگاهي از پيامدهاي فرسايش خاك و راهبردهاي حفاظتي در نواحي روستايي حوضۀ آبخيز چهل‌چاي گلستان

Investigating Awareness regarding Impacts of Soil Erosion and Conservative Measures in Rural Areas of Golestan’ Chehel-Chay Watershed

فرسايش خاك ممكن است به از بين رفتن كيفيت خاك و در نتيجه، كاهش بهره‌وري خاك منجر شود. پذيرش راهبردهاي حفاظت خاك نقش مهمي در كاهش فرسايش خاك و بهبود حاصلخيزي آن ايفا مي‌كند و اين در حاليست كه پذيرش اقدام‌‌هاي حفاظت خاك به آگاهي كشاورزان از پيامدها و علت‌هاي فرسايش خاك وابسته است؛ ازاين‌رو در پژوهشي پيمايشي، 273 نفر از بهره‌برداران زراعي با رابطۀ كوكران مشخص و به شكل تصادفي از 15 روستاي حوضۀ آبخيز چهل‌چاي انتخاب شدند و دانش و آگاهي آنها دربارۀ پيامدها و علت‌هاي فرسايش خاك و تأثير آن بر استفاده از اقدام‌هاي حفاظت خاك بررسي شد. بيشتر كشاورزان (85 درصد) اعتقاد داشتند فرسايش خاك كنترل‌پذير است و طيف گسترده‌اي از عمليات كنترل فرسايش و بهبود حاصلخيزي خاك را به كار مي‌گرفتند. اين روش‌ها شامل شخم عمود بر جهت شيب (32/2 درصد)، كشت دستي (24/4 درصد)، حداقل شخم (23/8 درصد)، كشت رديفي درختان (23/4 درصد) و تناوب زراعي(20/9 درصد) بودند و هرچند روش‌هاي يادشده در منطقه بيشتر استفاده مي‌شدند، از‌نظر بيشتر كشاورزان روش‌هايي مانند عدم شخم (نوتيليج)، روش‌هاي آبياري تحت‌فشار، پوشش دائمي خاك با بقاياي گياهي، شخم عمود بر جهت شيب و تراس‌بندي اثربخشي بيشتري داشتند. نتايج آزمون t تك‌نمونه‌اي نشان دادند كشاورزان به‌خوبي از پيامدهاي فرسايش و علت‌هاي ايجاد آن آگاهي دارند. نتايج تحليل رگرسيون نيز نشان دادند ميزان استفاده از روش‌هاي حفاظت خاك با متغيرهاي ادراك از اثربخشي روش‌هاي حفاظت خاك، آگاهي از عوامل فرسايش خاك و آگاهي از پيامدهاي فرسايش خاك تبيين مي‌شود. پژوهش حاضر نتيجه مي‌گيرد باوجود دانش مطلوب كشاورزان از پيامدهاي فرسايش و علت‌هاي ايجاد آن، به نظر مي‌رسد آنها روش‌هاي موجود استفاده‌شده را اثربخش ارزيابي نمي‌كنند؛ بنابراين در شرايط موجود، آگاهي از پيامدهاي فرسايش و علت‌هاي ايجاد آن نتوانسته‌ است باعث استفاده از روش‌هاي مؤثرتر حفاظت خاك شود.

Soil erosion can lead to deterioration of soil quality and hence reduces soil productivity. Adoption of soil conservation practices can play a critical role in reducing soil erosion and improving soil fertility. While adoption of soil conservation measures is highly depend on farmer’s awareness about soil erosion impacts and causes. Therefore, in a survey answered by 273 randomly-selected farmers which were selected by Cochran formula from 15 villages of Chehel-Chay Watershed and awareness and knowledge about soil erosion impacts and causes on usage of soil conservation measures were investigated. The majority of the farmers (85%) believe that erosion could be controlled, and they use numerous range of practices for erosion control and fertility improvement. These include contour plowing (32.2%), planting seeds by hand (24.4.0%), minimum tillage (23.8%), grass buffer strips (23.4%) and crop rotation (20.9%). Although these conservation measures were more used in the area, it appears that most farmers have perceived favorable effectiveness towards practices such no-tillage, sprinkler irrigation system, permanent surface cover crops, contour plowing and terracing. Results of one-sample t-test reveal that farmers are well aware of the adverse impacts and causes of soil erosion. The result of regression analysis showed that adoption and usage of conservation measures was influenced more by perceived effectiveness of conservation measures, knowledge on causes of soil erosion and awareness of soil erosion impacts and causes of soil erosion. The research concludes that despite favorable knowledge about impacts and causes of soil erosion, it appears that effectiveness of existing measures is not acceptable. Thus, under the current conditions, the awareness of the adverse impacts and causes of soil erosion is not fully reflected in usage of more effective conservation practices.