سازوكار شكل‌گيري چرخند در بادپناه كوهستان زاگرس

The Lee Cyclogenesis Mechanism in the Zagros Mountain

كوهستان زاگرس با جهت‌گيري شمال غربي ـ جنوب شرقي، سدي در برابر جريان‌هاي غربي محسوب مي‌شود. مطالعۀ حاضر به‌منظور يافتن سازوكاري براي تشريح نوع ويژه‌اي از رخداد چرخندزايي در بادپناه زاگرس انجام شد. بررسي شش نمونه چرخندزايي نشان داد هم‌زمان با نزديك‌شدن چرخند به دامنه‌هاي روبه‌باد زاگرس، اندركنشي بين اين سامانۀ چرخندي و كوهستان زاگرس اتفاق مي‌افتد كه به شكل‌گيري ساختار گرمايي ويژه‌اي منجر مي‌شود؛ به اين ترتيب كه مركز پرفشاري در ارتفاعات زاگرس و ناوۀ گرمايي در بادپناه آن شكل مي‌گيرند و چنين ناهنجاري گرمايي با كاهش پايداري ايستا و كشيده‌شدن جو و افزايش تاوايي نسبي در بادپناه زاگرس مصادف مي‌شود. در ادامه، با قرارگيري اغتشاش تاوايي پتانسيل تراز بالايي جو روي اغتشاش گرمايي تراز زيرين، ميزان كژفشاري جو افزايش مي‌يابد و چرخندزايي بادپناه اتفاق مي‌افتد. بررسي ميانگين دماي پتانسيل لايۀ زيرين (1000 تا 700 هكتوپاسكال) و بالايي (500 تا 300 هكتوپاسكال) جو نشان داد مهم‌ترين تأثير كوهستان زاگرس، تغيير توزيع هم‌دماهاي پتانسيل لايۀ زيرين جو و متعاقباً تغيير كژفشاري امواج برخوردكننده با آن است. به‌واقع، كوهستان زاگرس با افزايش شيو نصف‌النهاري دماي پتانسيل در لايۀ زيرين جو باعث ايجاد اختلاف شديد شتاب بين اغتشاش‌هاي گرمايي تراز بالا و تراز پايين مي‌شود. كوهستان زاگرس برحسب تغييري كه در كژي امواج كژفشار به وجود مي‌آورد، زمينۀ لازم را براي فرايند چرخندزايي بادپناه در بخش‌هاي شرقي خود فراهم مي‌كند؛ اين نوع چرخندزايي بر نظريۀ تعديل اروگرافيكي امواج كژفشار مبتني است.

The Zagros Mountains, oriented from northwest to southeast, are barriers against western winds. This study was conducted to find a mechanism for describing specific type of cyclogenesis occurrence in the Zagros leeward. Therefore, by examining six cycles in this category, it became clear that as the cycle approaches the Zagros domains, there is an interaction between the cyclogenesis system and the Zagros Mountains, which leads to the formation of a particular thermal structure. Thus, a high pressure center is formed in the Zagros Mountains in the thermal winds. Such thermal abnormalities coincide with a decrease in static stability and dragging of the atmosphere and increasing relative tensile strength in the Zagros windfall. Then, perturbation potential vortices in upper levels stay on the lower perturbation potential temperature, atmosphere heat stress increased and cyclogenesis can occur in the leeward. On the other hand, the average underlying temperature (1000-700) and upper (500-300) levels showed that the most important effect of the mountains is to alter the mean distribution of low levels of potential temperature and hence to change the baroclinic waves. In fact, the Zagros Mountains, with increased meridional gradient of the potential temperature in the lower layer of the atmosphere, cause a sharp difference acceleration between upper layer and low layer of thermal disturbances. Accordingly, the Zagros Mountains, in terms of creating changes in the tilt of in Baroclinicity waves, provide the basis for the cyclogenesis in its eastern parts. So, this kind of cyclogenesis is based on the mechanism of orographic modification of baroclinic waves.