تبيين مفهوم فضاي جغرافيايي در مكاتب روش‌شناسي اثبات‌گرا و هرمنوتيك

Theoretical-Philosophical Explanation of Geographical Space in Positivism and Hermeneutics Methodology Schools

در فلسفه علم و بويژه در علوم انساني تعريف و شناخت مفاهيم و موضوعات مورد مطالعه مي تواند مبناي هستي شناسانه، معرفت شناسانۀ و روش شناسانۀ متفاوت و يا حتي متضاد داشته باشد. از اين جهت تعيين چارچوب نظري شناخت يك مفهوم بنيادين؛ از مبنايي ترين اصول مطالعه و شناخت مفاهيم و موضوعات مي‌باشد. در علوم جغرافيايي يكي از مفاهيم و پارادايم‌هاي تعيين كننده، مفهوم فضا مي‌باشد كه تفسير آن در مكاتب مختلف روش‌شناسي از جمله در پوزيتيويسيم (اثبات‌گرايي) و هرمنوتيك(تفسيري) متفاوت مي‌باشد. از اين رو با توجه به بنيادين بودن موضوع، در اين پژوهش كوشش گرديده با رويكرد توصيفي - تحليلي و با مراجعه به مستندات معتبر نظري رويكرد نويني در رابطه با شناخت مفهوم فضا در هر كدام از اين مكاتب ارائه گردد. يافته‌هاي تحقيق بيانگر آن است مفهوم فضا در روش شناسي اثبات‌گرا(‌پوزيتيويستي) به مثابۀ پديده‌اي عيني شناخته مي‌شود كه ناشي از تعامل متقابل انسان و محيط ظهور يافته و تنها با تائيدات تجربي و عقلاني و با اتكا به ابزارهاي كميت‌پذير مي‌توان پراكنش و تحليل روابط بين پديده‌هاي فضايي را مورد مطالعه قرار داد .در نقطه مقابل در چارچوب مكتب هرمنوتيك نمادها و فرايندهاي فضايي منتج از زمينه‌هاي اجتماعي و فرهنگي خود مي‌باشند. بطوري‌كه هر فضاي جغرافيايي به يك منبع گفتمان و اقتدار وابسته است كه الزاماً اين منبع قدرت و اقتدار سياسي مي‌تواند مشهود هم نباشد. ضمن اينكه برداشت و نتيجه‌گيري و تفسير افراد مختلف از فضاي واحد بر اساس انگيزه و ذهنيت آن‌ها مي‌تواند ناهمسان باشد و اين مسئله مؤيد نسبي بودن فضا مي‌باشد.

Explanation of one concept in different cognitive schools has very great importance. In this field, in the geographical sciences; space concept as a very important paradigm in the geography could be taken different meaning in different cognitive schools. Space consists of a bilateral relation between human and the environment. Geographical science analyses this space and its issues with human and physical dimension. So, in this paper, the main question is ‘what is the definition of space in Positivism and Hermeneutics schools?’. This research has fundamental approaches in the philosophy of geography and has referred to valid documents and bibliographies for the compilation of information. This research deals with descriptive and analytical approaches, the space definition has been given according to the characteristics of the two important schools. Findings of the research reveal that in the Positivism school, space was considered as a perceptual concept. In other words, researchers should make use of their sense and their experience for detecting things in space. In Positivism school, a researcher should not involve his ideology or his culture for discovering the truth. So, Positivism geographical research has been integrated with quantitative tools such as statistics, mathematics and positive models. In Hermeneutics school, meanings, ideas, theories, together obtain their objectivity and importance by a dominant power and ideology. In this school, geographical spaces also are derived from dominant ideological and power. Consequently, the ruling discourses are constantly creating meaning and landscape, and recognizing these symbols and perspectives requires a kind of interpretation to identify the forces and non-visible discourses that make these symbols.