پالئوژئومورفولوژي درياچة هامون

Paleogeomorphology of Hamoon Lake

درياچه‌ها، دفتر بايگاني تحولات اقليمي به شمار مي‌آيند و تعريف‌كنندة هويت مدني شهرها و مراكز سكونتگاهي در ايران بوده و هستند؛ بنابراين حيات آنها با حيات هويت شهرهاي ساحلي خود پيوندي منطقي دارد. هامون، يكي از ده چاله‌اي است كه تحولات اقليمي‌منطقه‌اي فاز پاياني كواترنر سبب تغييرات كلي و عمومي در آن شده و پيرو آن تأثيرات عميقي در سيستم‌هاي محيطي و هردينگ‌هاي اجتماعي ساحلي آن داشته است. شناخت اين تغييرات اطلاعات ذي‌قيمتي دربارة ميزان تاب‌آوري محيطي در اختيار پژوهشگران و مديران قرار مي‌دهد. اين مقاله از طرحي پژوهشي در دانشگاه اصفهان اقتباس ‌شده است و سعي دارد با اتكا بر روش تحليل سيستمي و استفاده از روش رايت، ضمن روشن‌ساختن ميزان تغييرات اين درياچه نسبت به فاز پاياني كواترنري، تأثيرات ناشي از اين تغييرات را بر سيستم‌هاي محيطي و هردينگ‌هاي اجتماعي منطقه ارزيابي كند. نتايج حاصل از اين پژوهش نشان مي‌دهد: - به‌واسطة تفاوت در الگوي بارشي اين چاله نسبت به حوضه‌هاي ديگر ايران با وجود وسعت و عمق آن، در گذشته سكونتگاه‌هاي مجاور اين چاله تاب‌آوري مدني كمتري دربرابر تغييرات اقليمي از خود نشان داده‌اند. - آلومتري سطح پوشش يخي اين حوضه با سطح درياچة آن اختلاف عميقي با ديگر درياچه‌هاي ايران مركزي دارد و به همين دليل ضريب پايداري هردينگ‌هاي اجتماعي حاشية آن آسيب‌پذيرتر از ديگر هردينگ‌هاي ايران مركزي است. - دست‌كم سه سطح تراسي شاخص در اين درياچه ‌رديابي مي‌شود كه دو خط مدني حاشية آن را شكل مي‌دهد. شهر سوخته و زهك با ارتفاع 495 در بالاترين تراز قرار دارند و زابل با ارتفاع 480، دومين تراز مدني ‌رديابي‌شده در اين درياچه محسوب مي‌شود.

There is an undeniable relationship between local identity and history of mankind. During historical periods, the effect of climate on human society, centers of civilization and way of living and thinking was so intense that caused a lot of studies done in this area. Thus, it can be stated that climate change and its occurrence during the Quaternary are considered as important environmental factors in the formation of settlement associations of Iran. The results show that the distribution of these centers follow a special arrangement. The establishment of settlement nuclei confirms the fact that the early settlement of the civil association and settlement nuclei have been formed on the margins of lakes. Among the most important civic associations on the terrace of the Hamon alluvial lake in the past and present, two cities of Soukhteh and Zabul can be pointed out to. Soukhteh city, as the oldest settlement in Hamon, is considered on the highest terrace of the lake. Also, Zabul city, as one of the biggest city in the eastern of Iran, is situated on the second terrace of the lake.