ايده سلطنت مشروطه راهبرد نهايي نوانديشان براي تبديل سلطنت مستقلۀ قاجاريه به دولت مدرن

The idea of constitutional monarchy as the final strategy of modern thinkers to convert the Qajar absolute monarchy into a modern state

با ورود ايران به شرايط جديد تاريخي در دوره ي سلطنت قاجاريه كه ناشي از مواجهه ايرانيان با تمدن مدرن بود، درك صاحبان انديشه و نظر از وضعيت ضعف و قدرت حاكميت سياسي به تدريج تغيير كرد و آنها الگوهاي متفاوتي را براي خروج سلطنت مستقله ي قاجاري از وضعيت ضعف و ناكارآمدي مطرح كردند. اما در نهايت اين ايده ي « سلطنت مشروطه » بود كه به پروژه ي سياسي نهايي نوانديشان سياسي ايران براي تبديل سلطنت مستقله به دولت مدرن را تبديل شد. اين پژوهش در پي يافتن علل اين رويداد است و با استفاده از روش تحقيق تاريخي و به كار بردن تبيين علّي و عقلاني تلاش شده است كه به اين پرسش پاسخ داده شود. نتايج اين پژوهش نشان مي دهد كه شكست طرح ايجاد سلطنت مطلقه ي منتظم؛ به علت تفاوت سطح نظر و عمل در مجريان حكومتي دوره ي ناصري و مظفري و مخالفت هاي مؤثر عناصر سنت گراي حكومت و جامعه با اصلاحات از بالايي كه مطابق با الگوي تمدن مدرن باشد؛ و روند ضعف روز افزون سلطنت مستقله ي قاجاري در دوره ي مظفري سبب شد تا نوانديشاني كه بر لزوم وجود قانون براي اداره ي مملكت در دوره ي مدرن تأكيد مي كردند، به الگوي دولت مدرن برآمده از اراده ي ملت روي آورند و الگوي سلطنت مشروطه را در سطح عمومي به عنوان راهبرد نهايي براي تأسيس دولت مدرن مطرح كنند.

Iran’s new historical conditions in the age of Qajar reign, having been caused by the Iranians’ confrontation with the modern civilization, changed the perception of ideologues of the situation specially of the weakness and power of political sovereignty was gradually, proposing different models to exit the Qajar absolute monarchy from the position of weakness and inefficiency. However, finally, it was the idea of ‘Constitutional Monarchy” which was converted into the final political project of Iranian political modern thinkers to convert the absolute monarchy into the modern state. By using historical research methodology and applying the causative and rational elaboration, this research is an attempt to tackle this question: “Why did the idea of ‘Constitutional Monarchy” became a practical strategy of Iranian political modern thinkers allowing them to change Qajar independent empire into the modern state?” The results of this research show that the defeat of the plan to establish a regulated absolute monarchy , caused by different views and practices of the governmental administrators at Naseri and Mozafari ages, and effective oppositions of the traditional elements of the state and society against the upper reforms which are in agreement with modern civilization models, and the trend of daily weakness of Qajar absolute reign at Mozafari age, all made the modern thinkers who used to emphasize on the necessity of law to administrate the government at modern age to move towards the model of modern state resulting from the will of the nation and put forth the model of Constitutional Monarchy at public level as a final strategy to establish the modern state.