درآمدي انتقادي بر ديدگاه سيد قطب درباره جوامع متمدن و غيرمتمدن

A Critical Review of Sayyid Qutb’s View on Civilized and Non-Civilized Societies

در ميان آراء سيد قطب، ديدگاه او درباره پديده تمدن چندان مورد توجه قرار نگرفته است. در اين جستار با روش تحليلي انتقادي تلاش شده به اين پرسش پاسخ داده شود كه نوع نگرش او به جامعه متمدن و غيرمتمدن چگونه بوده و چه نقدهايي بر آن وارد است؟ بر اساس يافته هاي اين پژوهش، سيد قطب جامعه متمدن را تنها جامعه اسلامي به معناي حقيقي دانسته است؛ اين جامعه اسلامي از ويژگي هاي خاصي مانند حاكميت خداوند و انديشه توحيدي، ارزش يافتن انسانيت، محوريت خانواده و برپايي خلافت الهي توسط انسان برخوردار است. او جوامع فاقد اين ويژگي ها را جاهلي و غيرمتمدن شمرده است. اين ديدگاه به لحاظ ترسيم جامعه مطلوب و آرماني قابل توجه است؛ ولي نقد جدي وارد بر آن عبارت است از نگرش دوگانه صفر و صدي نسبت به جامعه متمدن و غيرمتمدن و زمينه سازي در جهت گسترش انديشه ها و جنبش هاي افراط گرا.

Among Sayyid Qutb's views, his stance on civilization has received scant attention. This paper attempts to answer the question regarding his attitude towards civilized and non-civilized societies and the criticism levelled at his views. According to the findings of this study, Sayyid Qutb posits that a true civilized society is only achievable in the Islamic society. This Islamic society is characterized with certain characteristics such as the rule of God and monotheistic thoughts, the value of humanity, the centrality of family, and the establishment of a divine caliphate by humans. He argues that societies lacking these features are ignorant and non-civilized. This view is of paramount importance in terms of portraying an ideal and utopian society; however, serious criticisms have been levelled at it is, which are primarily concerned with its dual zero-sum attitude towards civilized and non-civilized society and its contribution to the spread of extremist ideas and movements.