اهميت توجه به جغرافيا در تحليل رويدادهاي تاريخي قرآن كريم؛ مطالعه موردي: موقعيت جغرافيايي مدين شعيب

The Importance of Geography in Analyzing the Historical Events of the Holy Quran Case Study: Geographical Location of Midian of Shu'ayb

يك سونگري قرآن پژوهان و مفسران و تاكيد بيش از اندازه آنان بر عامل «زمان» و كم توجهي به عامل «مكان» به عنوان بستر رويدادهاي تاريخي، موجب بروز اختلاف نظر درباره خصوصيات مكاني رويدادهاي تاريخي قرآن كريم شده است. به عنوان نمونه، مي توان به مدين شعيب اشاره كرد كه موقعيت مكاني و مختصات جغرافيايي آن مورد اختلاف نظر قرآن پژوهان و مفسران بوده است؛ به طوري كه بعضي از منابع و تفاسير از آن به عنوان شهري در ساحل شرقي درياي سرخ نام برده اند و برخي ديگر از آن به عنوان ناحيه اي وسيع از شمال غرب شبه جزيره عربستان تا بخش هايي از جنوب شرقي شبه جزيره سينا ياد كرده اند. هدف اين جستار تاكيد بر ضرورت كاربرد اطلاعات مكاني در تحليل و تفسير رويدادهاي تاريخي قرآن كريم است كه از طريق مطالعه منابع مكتوب و اسناد و بررسي نقشه ها و اطلس هاي جغرافيايي و تصاوير ماهواره اي صورت گرفته است. نتايج حاصل نشان مي دهد كه استفاده از ديدگاه هاي صاحب نظران در بيان اهميت پيوند ساختاري ميان تاريخ و جغرافيا و تكيه بر جايگاه مهم مكان پژوهي مي تواند تحليل و تفسير دقيق تري از رويدادهاي تاريخي قرآن كريم به دست دهد.

The narrow vision of the Qur'an scholars and commentators, and the overemphasis on the time factor at the cost of place factor as the context of historical events, have stirred controversy over the spatial characteristics of historical events in the Holy Quran. A case in point is Midian of Shu'ayb the location and geographical coordinates of which have been the subject of dispute by scholars and commentators. Accordingly, some sources and interpretations have contended that Midian of Shu'ayb was an urban area on the east coast of the Red Sea while others have introduced it as a vast area that stretches from the northwest of the Arabian Peninsula to areas in the southeast of the Sinai Peninsula. The purpose of this paper is to underline the necessity of exploiting spatial information in analyzing and interpreting the historical events of the Holy Quran through the analysis of written sources and documents as well as geographical maps, atlases and satellite imagery. The results reveal that exploiting the views of scholars in underscoring the importance of the structural link between history and geography and relying on the crucial position of research can provide a more accurate analysis and interpretation of the historical events in the Holy Quran.