تحليل نابرابري فضايي در سيستم مسكوني شهر تهران؛ بررسي دگرگوني قيمت مسكن در دورۀ زماني 1370 تا 1395

Analysing spatial inequality in Tehran’s Housing System, via changing prices during 1992- 2016

بررسي و تحليل برخورداري يا عدم برخورداري افراد يك جامعه از سرپناه و مسكن به اين دليل كه از نيازهاي اوليه انسان است، در فرايندهاي برنامه‌ريزي و سياستگذاري شهري اهميت بسيار دارد.بي‌توجهي به جايگاه اجتماعي مسكن و نبود نگاه سيستماتيك در فرايندهاي برنامه‌ريزي و سياستگذاري‌ها براي سيستم مسكوني مي‌تواند به نابرابري فضايي (چندبعدي) بيانجامد. شهر تهران به علت پيچيدگي‌هاي بسياري در سيستم شهري خود آسيب‌پذيري بيشتري در برابر خطر نارسايي‌ها و كاستي‌هاي سياستگذاري و برنامه‌ريزي داشته باشد. وجود و تداوم چنين وضعيتي، دسترسي بخش قابل توجهي از مردم را به مسكن متاثر كرده‌است. شناسايي وضعيت نابرابري فضايي در سيستم مسكوني شهر تهران و تعيين ميزان و گسترة آن در شهر تهران، هدف اين مقاله است. براي دستيابي به هدف مقاله، دو مسير توصيفي- تحليلي پيموده شده‌است. مسير نخست به چارچوب نظري و فنّي اختصاص دارد و مسير دوم به توصيف و تحليل نابرابري فضايي در سيستم مسكوني شهر تهران با خوشه بندي آماري و جغرافيايي اختصاص دارد. تحليل نابرابري فضايي در سيستم مسكوني شهر تهران بر اساس نشانگر قيمت مسكن، به عنوان شاخصي كه نمايانگر كليّت و مجموع ارزش‌هاي عيني و ذهني مسكن است، نشان از نابرابري فضايي شديد در مقطع زماني مورد بررسي دارد. همچنين در طول دورة زماني مورد بررسي اين مقاله نابرابري فضايي در سيستم مسكوني شهر تهران شدت يافته است. رشد بسيار زياد قيمت مسكن در طول دورة زماني مورد بررسي، در سازوكار بازار در شهر تهران سبب چيرگي جنبة سرمايه‌اي بودن مسكن شده كه خود نابرابري ميان مالكان مسكن و غيرمالكان را تشديد كرده است. همين افزايش شديد قيمت سبب شده است تا جمعيت ساكن در نواحي گسترده‌اي از شهر تهران (تقريبا همپوشان با نيمة جنوبي آن)، با مشكل نابرابري فضايي روبرو باشند و گريزي در برون‌رفت از اين وضعيت نابرابر نداشته باشند، مگر كاهش نابرابري‌هاي سياسي- اجتماعي- اقتصادي به وجودآورندۀ نابرابري فضايي.

Access to housing in a society is a popular goal that its achievement could be challenged by disregarding the social status of housing and the lack of systematic approach in housing policy-making and planning processes. This would result in spatial (i.e., multidimensional) inequality. Tehran, is a complex urban system, which its complexity makes it more vulnerable when confronting deficiencies in policy-making. The existence and continuity of such a problematic situation has affected negatively the access of a significant part of the population in Tehran to housing. The purpose is to study the extent and condition of spatial inequality in the housing system of Tehran and to its variance among the 22 urban districts of Tehran. To achieve the set purpose of this paper, a dual descriptive-analytical path has been designed. The first path review the literature and propose the theoretical and methodological framework. The second path study and analyze the spatial inequality in residential system of Tehran via statistical and geographical clustering. The analysis of spatial inequality in the housing system of Tehran was based on the indicator of housing price, as an indicator that represents the overall and total values of the objective and subjective value system of housing. The massive growth of house price over the studied period, which rests in the framework of market mechanism in Tehran, has led to the accentuation of the capitalist aspect of housing, itself exacerbating inequality among owners and non-owners.