بودجه ريزي پژوهشي و تببين تأثير آن بر بهره‌وري فعاليتهاي تحقيقاتي و بررسي راهكارهاي اصلاحي

Research budgeting and its impact on productivity of research activities and review of corrective strategies

دانشگاهها، پژوهشگاه ها، پاركهاي علم و فناوري و ساير مؤسسات آموزشي، پژوهشي و فناوري به عنوان اصلي­ترين اركان توسعه علم و فناوري كشورها محسوب مي­شوند، زيرا محصولات و برون دادهاي اين مراكز اعم از سرمايه­ هاي فكري و دانشي و نيز توليدات علمي و فناوري از مهمترين سرمايه­ هاي كشورها به ويژه كشورهاي توسعه يافته و در حال توسعه است كه از آن به عنوان سرمايه­ هاي نامشهود ياد مي­شود. نقش سرمايه ­هاي نامشهود در جوامع بين­ المللي به عنوان يكي از مهمترين ابزار اعمال قدرت كشورها نقشي مهم، اساسي و سازنده است. از اينرو نقش ­آفريني و عرضه اندام در سطح بين ­المللي بدون نهاد علم و فناوري تقريباً ميسر نمي­باشد كما اينكه در سطح ملي نيز اثرگذاري آن قابل توجه است. در اين پژوهش با استفاده از روش پيمايشي و تحليلي و توصيفي ابتدا وضعيت بودجه پژوهشي دستگاههاي مندرج در قانون بر اساس فصول و برنامه ­هاي تحقيقاتي طي سالهاي 90 تا 95 بررسي شده است. سپس بر اساس اطلاعات و آمارهاي موجود، اهداف و فعاليتهاي معاونت و همچنين مستندات قانوني، كارايي و اثربخشي و در نهايت بهره ­وري برخي از فعاليتهاي تحقيقاتي به نسبت بودجه پژوهشي مورد تجزيه و تحليل قرار گرفته است. يافته­ هاي تحقيق نشان مي­دهد كه بودجه پژوهشي طي سالهاي فوق روندي رو به رشد داشته است، اما در برخي از سالها بودجه تحقيقات، عليرغم رشد در همان سال، نسبت به سال قبل خود كاهش داشته است، كه اين موضوع نشان­دهنده رشد نامتناسب بودجه تحقيقات نسبت به رشد بودجه كل مي­باشد. از ميان 22 فعاليتهاي تحقيقاتي معاونت پژوهشي كه در واقع در اين تحقيق از آنها بعنوان شاخص­ هاي علم و فناوري ياد­ مي­شود عليرغم عدم تحقق هدف برنامه توسعه پنجم مبني بر رسيدن سهم تحقيقات از توليد ناخالص داخلي به ميزان 3درصد ، در 9 مورد داراي ميانگين رشدي متناسب با ميانگين رشد بودجه تحقيقات و حتي بيشتر بوده است و در 13 مورد ديگر ميانگين رشدي كمتر از ميانگين رشد بودجه تحقيقات داشته­ اند.

In this research, using a survey, analytical and descriptive method, firstly, the budget status of the research institutes is examined based on the research programs of the years 2009-2014. Then, based on the available information and statistics, the goals and activities of the research deputy of ministry of science, research and technology, as well as legal documentation, efficiency and effectiveness, and finally the utilization of some research activities in terms of research budget have been analyzed. Research findings show that research budget has been growing in recent years, but in some years, despite the growth in the same year, the annual growth rate is negative, indicating the disproportionate growth of research budgets in proportion to the growth of the overall budget. Out of the 22 research activities of deputy, despite the failure to achieve the goal of the fifth development plan “to achieve research share of GDP by 3%”, in 9 items had a mean growth consistent with the average growth of research funding and even more, and in 13 others, the average growth was lower than the average growth of research funding.