چكيده فارسي :
زمينه و هدف: خردورزي و به‌كارگيري توان فكر و انديشه، آثار تربيتي ارزشمندي در ابعاد گوناگون شخصيت انسان دارد، تا آنجا كه آن را محور اساسي تعليم و تربيت دانسته‌اند. بررسي آيات و روايات نشان مي‌دهد كه آثار خردورزي در همة ابعاد موردتوجه قرار گرفته است. هدف از اين نوشتار، بررسي مباني اسلامي خردورزي است.
روش تحقيق: دراين تحقيق از روش توصيفي-تحليلي استفاده شده است و از منابع كتابخانه‌اي و آيات قرآن كريم و احاديث معصومان(ع) استفاده شده است.
يافته‌ها و نتيجه‌گيري: اطاعت از حق و پرهيز از ظلم و ستم، ژرف‌انديشي و نگريستن به عواقب امور، زهد نسبت به دنيا و رغبت به آخرت، ترديد منطقي و مشورت با ديگران، فهم صحيح از دنيا و آخرت، دانش‌دوستي، آينده‌نگري، سعه‌صدر، عبرت گيري از حوادث و اعتدال در خواسته‌ها، ازجمله اثرات به‌كارگيري عقل و خرد در سبك زندگي اسلامي است. خودپسندي، بي‌نياز دانستن خود از عقل ديگران، هم‌نشيني با جاهلان، زياده‌خواهي و افزون‌طلبي، دنيادوستي، كبر، آرزوهاي دورودراز، زياده‌روي در شوخي و مزاح، زياده‌روي در لهو(سرگرمي)، پيروي از هواي نفس، طمع و غضب آفت‌هاي عقل هستند. دين مقدس اسلام ضمن پذيرش حجيت عقل، محدوديت‌هاي عقل را نيز موردتوجه قرار داده است. در نگاه اسلام عقل بدون بهره‌گيري از وحي، بي‌ثمر است. بر اين اساس، عقل، در پرتو راهنمايي و هدايت آموزه‌هاي ديني شكوفا مي‌شود و مي‌تواند از ديگر قواي آدمي، مانند خشم، شهوت و احساسات رهاشده و در جايگاهي فراتر، مهار و كنترل آن‌ها را در اختيار بگيرد.
چكيده لاتين :
Background and objectives: Rationalization and utilizing the power of thought and wisdom have valuable educational effects in various aspects of human personality, as they are considered as the main axis of education. The study of verses and narrations shows that the effects of rationalization have been taken into considerations in all dimensions. The purpose of this article is to study the Islamic principles of rationalization.
Methodology: In this research, the descriptive-analytical method has been employed and the library sources and verses of the Holy Quran and the hadiths of the infallibles were employed.
Findings and results: Obedience to the right and avoidance of oppression, deepening and reviewing the consequences of affairs, ascetic to the world and the pursuit of the other world, rational doubt and consultation with others, the proper understanding of the world and the other world, loving knowledge, foresight, charity, learning lessons from events and moderation in the demands are some of the effects of employing wisdom in the Islamic lifestyle. Self-admiration, considering oneself of not requiring the intellect of others, companionship with the ignorant, excessive greed and avarice, worldliness, arrogance, dreams, excess in humor, excessive play (entertainment), following self-will, covetousness and rage are the calamities of wisdom. The sacred religion of Islam, while admitting the power of reasoning, has also taken into account the limitations of reasoning. At the sight of Islam, reason without recourse to revelation is ineffective. Accordingly, wisdom flourishes in the light of the guidance of religious teachings, and can get rid of other human forces, such as anger, lust and feelings, and take control of them in a higher position.
