عنوان مقاله :
مطالعه تطبيقي نقوش فرش سده نخست عصر صفوي با نگارگري همان دوره مورد‌كاوي: مقايسه تطبيقي دو قالي
عنوان به زبان ديگر :
A Comparative Study of Motifs of the First-century Carpets of the Safavid Era with the Painting in the Same Period Case Study: Comparison of two Certain Carpets
پديد آورندگان :
نجارپور جباري، صمد دانشگاه شاهد , نادعليان، احمد دانشگاه شاهد , آيت اللهي، حبيب اله دانشگاه شاهد , پوررضائيان، مهدي دانشگاه شاهد , كفشچيان مقدم، اصغر دانشگاه تهران
كليدواژه :
قالي , نگارگري ايراني , نقش‌مايه‌هاي حيواني , نقش‌مايه‌هاي گياهي , آقاميرك اصفهاني , سلطان‌محمد عراقي , عصر صفوي
چكيده فارسي :
يكي از دوره‌هاي شكوفايي صنعت قالي ايران و گسترش بازرگاني آن به عصر صفوي و به‌خصوص قرن‌هاي دهم و يازدهم هجري قمري مربوط مي‌شود. توجه بيشتر حكومت به مقوله هنر و هنرمندان و گسترش امكانات از يك‌سو، و توجه و رغبت ساير استادان هنر از جمله تذهيب‌كاران و نگارگران به طراحي‌هاي زيبا و دقيق قالي در كنار پيشرفت صنعت رنگرزي از سوي ديگر، باعث شد كه قالي‌بافي در آن زمان در زمينه هنر و صنعت، مقامي ويژه پيدا كند. حال سؤال اصلي پژوهش اين است كه طراحان قالي ايران در مناطق جغرافيايي مختلف و در زمان‌هاي گوناگون و در بافته‌هاي متنوع چه كساني بودند؟ و منبع اصلي الهام هنرمندان قالي در طراحي آن دوره چه بوده است؟ فرضيه اصلي اين است كه نگارگران بزرگ برخي از قالي‌هاي عصر صفوي را طراحي مي‌كردند. با توجه به گستره موضوع، در اين مقاله به روش تطبيقي دو نمونه از قالي‌هايي كه از آن دوره باقي مانده‌اند با نگاره‌هاي همان دوره مورد مطالعه گرفت. با بررسي آثار هنري به‌جا مانده از آن دوره، مشاهده مي‌شود كه اكثر هنرها، از جمله هنرهاي سنتي و معماري، با يكديگر قرابت نزديكي داشتند كه نشان‌دهنده مديريت هنري واحد در نظام فرهنگي آن عصر بود و اين مسئوليت به‌عهده نگارگران و معماران برجسته نهاده شده بود. توجه به مطابقت نگاره‌ها با نقش‌مايه‌هاي قالي در همان دوره نشان مي‌دهد به احتمال زياد نگارگران بزرگي از جمله كمال‌الدين بهزاد، آقاميرك اصفهاني و سلطان‌محمد عراقي و... در طراحي برخي از اين قالي‌ها دست داشته‌اند و قالي‌هاي نفيسي براي دربار صفوي مستقيماً زير نظر اين استادان بافته شده است. و از طرف ديگر با تربيت طراحان قالي كه اين طراحان ادامه دهنده شيوه استادان خود بودند، به‌نوعي تأثير غيرمستقيمي بر تحول نقش‌مايه‌هاي قالي در عرصه توليد و صادرات داشته‌اند. به‌طوري كه طراحان قالي در مراكز توليدي از آثار و طراحي‌هاي اين استادان الهام مي‌گرفتند.
چكيده لاتين :
One of the prosperous periods of Persian commercial carpet industry is the Safavid era especially the 10th and 11th centuries (A.H.). Governments’ attention to arts and artists and expanding the facilities on the one hand, and willingness of other artists such as illumination artists and Persian painters’ to beautiful designs for carpets, along with the progress of the dyeing industry, provided carpet weaving with a special place in the field of art and industry. The main question of the present study is: Who were the carpet designers at different geographical locations and in different times for various woven products? The main hypothesis in this paper is that in Safavid era, some of carpets were designed by famous Persian paintings artists. For this purpose, a comparative method has been used for comparing two survived carpet samples with the paintings of that era. It can be seen that the most of the arts, including traditional arts and architecture, were closely related at that era which indicate the existence of a unified artistic management in the cultural system of that period, and such responsibility was undertaken by the prominent painters and architects. The comparison of motifs of paintings and carpet may indicate that some of the carpets have been designed by some great painters such as Kamal al-Din Behzad and Aghamirak Isfahani and Soltan Mohammad Iraqi, etc and there are some valuable carpets woven directly under the supervision of these masters. On the other hand, some carpet designers were trained who followed their masters and this indirectly influenced the development of carpet motifs, so that the carpet designers were mostly inspired by these masters in manufacturing workshops.
