ريشه‌يابي و تطبيق نقوش بازتاب يافته فرش صفوي در نگاره‌هاي گوركانيان هند

A Comparative Study and Analysis of the Motifs of Safavid Carpets Depicted in Muqul Indian Miniatures

در اثر گسترش روابط گوركانيان هند با پادشاهان صفوي، تأثيرات مختلفي از هنر ايران در هنر هند قابل بررسي است. اين تأثيرات در حوزه هنر نگارگري، فرش، معماري و هنرهاي وابسته به آن‌ها فراوان است. بسياري از طرح‌ها و نقشه‌ها در حوزه فرش از طريق هنر نگارگري ايران در قلمرو گوركانيان هند رواج يافت. هنرمندان نگارگر فراواني به‌ويژه از زمان شاه طهماسب از دربار صفويان به هندوستان كوچيدند و آثار بسياري براي ايشان توليد و شاگردان فراواني تربيت نمودند. از اين‌رو هدف اين مقاله ريشه‌يابي و تطبيق طرح و نقشه فرش‌هاي صفوي در نگاره‌هاي گوركانيان هند است. از اين رو سؤال‌هاي اصلي اين مقاله عبارتند از: (1) علت بازتاب نقش فرش‌هاي ايراني در نگاره‌هاي دوره گوركانيان چيست؟؛ (2) نقوش فرش‌هاي ايراني بازتاب يافته در نگاره‌هاي مذكور كدامند؟ روش تحقيق در اين مقاله، روش توصيفي- تحليلي و روش جمع‌آوري اطلاعات آن كتابخانه‌اي است. نتايج تحقيق نشان مي‌دهد كه علت بازتاب نقش فرش‌هاي ايراني در نگاره‌هاي گوركانيان هند، علاقه‌مندي پادشاهان مغولي هند به هنر و روابط حسنه با حكومت صفوي از يك‌سو و مهاجرت هنرمندان ايراني در عهد شاه طهماسب و بهره‌برداري از ايشان در سال‌هاي مذكور از سوي است. اگرچه نقوش فرش‌هاي بازتاب يافته در نگاره‌هاي هندي نيز تحت تأثير هنرمندان ايراني است كه البته بومي كردن عناصر گياهي در نقشه فرش‌ها از شيوه تجريدي به طبيعي، به‌دست هنرمندان هندي انجام پذيرفته است.

As a result of expansion of relationships between Gurkanian (Indian Muquls) and Safavid Kings, we can see some impacts of Iran on Indian carpets, illustrations, architecture and related arts. Some of the motifs in carpets were spread to India during Gurkanian Era. This paper tries to find out the direct or indirect influences of depicted carpets’ motifs in Persian paintings on Indian arts. So the questions are: What is the reason for the representation of Persian carpets in Indian miniatures during Muqul era? What are the represented motifs from Persian carpets in Indian miniatures? The applied research method is descriptive- analytical via library data collection. The results show that, Indian kings’ interest in arts, the relationship with Safavid Kingdom, and immigrations of Iranian artists to India in Shah-Tahmasb’s Era, are the reasons for representation of Persian carpets’ motifs in Indian miniatures. The represented carpets’ motifs in Indian miniatures besides the influence Iranian artists' exercise represent the nativity of vegetative motifs in either abstract or natural forms depicted by Indian artists.