كليدواژه :
ناهيد , مهر , تير , گهنبار (جشنهاي آفرينش) , فرش‌هاي شيري فارس
چكيده فارسي :
عنصر مشترك در فرش‌هاي شيري فارس، شير (نماد دلاوري) است و گاهي بدان شمشير (نماد قدرت و جنگ)، خورشيد كامل يا نيمه كه تعابيري چون شمس‌الدين (خورشيد دين/ لقب حضرت علي(ع)) را برايش در نظر مي‌گيرند، افزوده مي‌شود. علاوه بر تصوير شير و خورشيد، تصاوير حملۀ شير به گاو كه در هنر ايران سابقۀ طولاني دارد، به نحو ديگري در فرش‌هاي شيري فارس جلوه‌گر مي‌شود. تقويم، تغيير فصول و گردش كواكب عامل تأثيرگذاري بر نمادپردازي‌هاي هر دوره بوده است. ايزدبانوان و ايزدان خورشيدي و آبي، در آسمان و زمين، نماد خاص خود را داشته كه شكل لاهوتي و ناسوتي ايشان در ارتباط با مفاهيمي همچون حركت اجرام سماوي (مهر/ خورشيد، زهره، تير، بهرام) و حيواناتي چون شير و گاو مي‌باشد؛ ازاين‌روي تركيب شير و گاو، به لحاظ صور فلكي، خاص استان فارس (اقليم سوم) است و تصوير شير و خورشيد نيز خاص ديگر نقاط ايران (اقليم چهارم) مي‌باشد. تصوير شير و خورشيد اقليم چهارم در مطابقت‌هاي كيهاني و نجومي، در واقع ترجمۀ ديگري از شير و گاو اقليم سوم است.
روش تحقيق در اين پژوهش تحليلي ـ توصيفي است و گردآوري اطلاعات به‌صورت كتابخانه‌اي و اسنادي (تصويري/ آثار هنري) صورت گرفته است تا وجوه اشتراك اين مهين‌الهه‌گان در جوامع كهن و ريشه‌هاي هنري و تصويري مشترك ميان آناهيتا، مهر، تير و بهرام مشخص شود؛ چراكه اين ايزدان، بر هم تأثير و تأثرات متقابلي داشته‌اند و نمود مينوي وظايفشان در جشنهاي آفرينش، صور فلكي و سپس بر كالبد فرش‌هاي شيري فارس ظهور يافته است.
چكيده لاتين :
The common element in the Persian Shiri carpets is lion, sometimes accompanied with Sword and full or half sun. Sword is a symbol of power & war and Sun is a symbol of Imam Ali (PBUH). In addition to lion and sun, pictures of lion-cow-attack, with their ancient history in Iranian art, are represented in Fars’ Shiri carpets in other methods. For this reason, calendar, changes of seasons & Star Circuits are factors affecting on symbolism of each period.
Solar gods & goddesses or Water gods & goddesses have symbols in sky & earth, representing their divine form, in relation with concepts like movements of stars and planets (sun, Venus, Mercury, and Mars) and animals like lion and cow. The combination of lion and cow is specifically for the district of Fars (the third land); so is the combination of lion and sun for other districts of Iran (the fourth land). The combination of lion and sun as the representation of the forth land is another interpretation of the combination of lion and cow as the representation of the third land, according to astronomical and sidereal concordances.
This descriptive-analytic paper tries to find points of similarity between gods & goddesses in ancient civilizations, and illustrates & analyzes the roots of their shapes for finding common forms between Anahita, Mehr, Tir & Bahram through document and library research. The reason is that these gods & goddesses have retrospective effects and the heavenly representation of their duties were existent in celebrations of creation.
