عنوان مقاله :
گفتمان باستانگرايي در نقوش قالي‌هاي تصويري دورۀ قاجار
عنوان به زبان ديگر :
The Discourse of Archaism in Persian Pictorial Rugs during Qajar Era
پديد آورندگان :
ايماني، الهه دانشگاه تربيت مدرس , طاووسي، محمود دانشگاه تربيت مدرس - دانشكدۀ هنر و معماري , چيت سازيان، اميرحسين دانشگاه كاشان - دانشكدۀ معماري و هنر , شيخ مهدي، علي دانشگاه تربيت مدرس
كليدواژه :
قالي هاي تصويري , باستانگرايي , تحليل گفتمان , دورۀ قاجار
چكيده فارسي :
فرش دست‌باف ايران هنري ملي است كه در تاريخ، فرهنگ، سنت و تمدن كهن ايران ريشه دارد. در گسترۀ زمان، با توجه به تغييرات جامعه، نقوش فرش دگرگوني يافته و موضوعات، اشكال و تركيب‌هاي تازه به آن افزوده يا از آن كاسته شده است؛ براي نمونه، تحولات جديد اجتماعي در دورۀ قاجار موجب گرديد تا نقوش تازه‌اي در فرش‌ها ابداع گردد كه برخلاف نقوش انتزاعي پيشين، داراي تصاويري شبيه‌‌سازي‌شده يا تخيلي از پادشاهان بودند.
اين مقاله با رويكردي جامعه‌شناسانه و با مفاهيم چارچوب نظري لاكلاو و موفه در تحليل گفتمان و ساختار معنايي محورهاي همنشيني و جانشيني فرديناند دو سوسور، قالي‌هاي تصويري با موضوع پادشاهان در دورۀ قاجار را بررسي كرده و در پي يافتن پاسخ به اين پرسش‌هاي اصلي بوده است كه اين قالي‌ها تحت تأثير چه دال‌هاي گفتماني در آن دوره بودند و چرا در قالي‌هاي اين دوره تصاوير پادشاهان اسطوره‌اي و ايران باستان رواج يافتند؟
مقالۀ حاضر با روش توصيفي ـ تحليلي به تجزيه و تحليل اطلاعات گردآوري‌شده از منابع كتابخانه‌اي پرداخته است و با مطالعۀ تعداد ده نمونه از فرش‌هاي تصويري بافته‌شده با موضوع پادشاهان ايران، به بررسي تأثيرات نظام گفتماني دورۀ قاجار توجه كرده است. يافته‌هاي پژوهش در اين مقاله نشان‌دهندۀ آن است كه در دورۀ قاجار به‌دليل نفوذ انديشۀ هويت‌يابي در برابر ساير ملل، نزد اشخاصي كه به اروپا سفر كرده و در جست‌وجوي علت عقب‌ماندگي ايران بودند، گفتمان ايرانيت رشد يافت؛ ازاين‌رو پادشاهان اسطوره‌اي و تاريخي دوران پيش از اسلام، به‌عنوان پادشاهان آرماني و دوران طلايي ايران، در قالي‌هاي اين دوره بازنمايي شدند. در اين قالي‌ها ساختار همنشيني نقوش كه با تصاوير پادشاهان، جانشين يكديگر مي‌شوند، بر اساس دال مركزي باستانگرايي بر مفهوم هژموني مشروعيت معنوي شاه از جانب خداوند و قدرت سياسي او در دنيا تأكيد مي‌كنند.
چكيده لاتين :
Iranian hand-woven carpet is a national art rooted in the ancient civilization, culture and history of Iran. In history, carpet designs have been transformed, due to changes in society and at times subjects, designs, shapes and combinations are brought in or taken out. For example, during Qajar Era, new social transformations resulted in the invention of new motifs in rugs in contrast to former abstract motifs; with simulated or imagined images of kings.
This paper studies pictorial rugs of Qajar period with a sociological approach and with Laclau and Mouffe discourse analysis beside the semantic structure of Syntagmatic and Paradigmatic axes of Ferdinand de Saussure. It aims at finding the answer for the question of what discourse signifiers were affecting those rugs and the reason behind the popularity of the images of mythical ancient Iranian kings at that era.
Descriptive-analytic approach is used in this study and library documents were applied as data source. Ten samples of pictorial rugs, with Iranian kings as their subject, were selected randomly as the sample. The findings of this study reveal that since a willingness to find an Iranian identity right against other nations was to emerge at that era, people who travelled to Europe tended to find the reason behind Iran’s underdevelopment. As a result, they introduced mythical kings and the pre-Islamic era as the ideal kings and the golden age, which was being reflected in the rugs of that period. The structure of motifs’ companionship seem to be replaced by images of kings in order to emphasize the hegemony of their divinely spiritual legitimacy and political power in the world.
