عنوان مقاله :
طبقه‌بندي طرح‌ها و نقش‌مايه هاي قالي ذهني بافت روستاي مَزلَقان
عنوان به زبان ديگر :
Classification of Patterns and Motifs of Mentally-Woven Mazlagan Carpet
پديد آورندگان :
مجابي، علي نجف آباد - دانشگاه آزاد اسلامي , فنايي، زهرا نجف آباد - دانشگاه آزاد اسلامي
كليدواژه :
طرح و نقش , قالي ايران , ذهني‌باف , مزلقان
چكيده فارسي :
شناسايي و طبقه‌بندي نقش‌مايه‌هاي قالي ايران يكي از مهم‌ترين شيوه‌ها براي حفظ، حراست و احياء آن است. اين موضوع به‌ويژه در خصوص قالي‌هايي كه ذهني‌بافت و بدون نقشه هستند از اهميت بيشتري برخوردار است. يكي از انواع قالي‌هاي ذهني‌بافت منطقه مركزي ايران، قالي ذهني‌بافت مزلقان است كه در اين مقاله طرح‌ها و نقش‌مايه‌هاي يكصد سال اخير آن شناسايي و طبقه‌بندي مي‌شود. جهت حصول به اين مهم از دو شيوه ميداني و اسنادي بر اساس منابع تاريخي و تصويري موجود در راستاي تبيين سير تغييرات حاصل‌شده در طرح و نقش قالي ذهني‌بافت مزلقان استفاده مي‌شود. استخراج اطلاعات علاوه بر مطالعات اسنادي كه با رجوع به منابع مكتوب و غيرمكتوب صورت پذيرفت، با مراجعه به روستاي مزلقان و يافتن فرش‌هاي قديمي و تهيه تصوير از آن‌ها و مصاحبه با بزرگان و صاحبان تجربه در شهرستان‌هاي ساوه و بازار تهران صورت پذيرفت و در نهايت با تطبيق داده‌ها و تصاوير، سير تغييرات طرح و نقش قالي ذهني‌بافت مزلقان معين شد. سپس با توجه به نتايج به دست آمده سعي شد تا طرح‌ها و نقوش اين قالي ذهني‌بافت طبقه‌بندي و دسته‌بندي شود. بر اساس اين تحقيق طرح و نقش قالي مزلقان را كه در قالبي مشخص و يكنواخت به صورت طرح لچك ترنج يك‌چهارم توليد مي‌شود مي‌توان بر مبناي سه ديدگاه تصوير و قالب نقش‌مايه‌ها، ماهيت بصري و ظاهري نقش‌مايه‌ها و كاربرد نقش‌مايه‌ها در متن يا حاشيه در دو گروه نقش‌مايه‌هاي داراي گياهان و نباتات و فرم‌ها و قالب‌ها طبقه‌بندي كرد كه هر كدام به زيرمجموعه‌هاي ديگري تقسيم مي‌شوند. حاشيه‌ها نيز در قالي مزلقان به چهار نوع دوستكامي و هراتي نوع اول تا سوم تقسيم مي‌شوند.
چكيده لاتين :
The present article is a kind of field and historical research accomplished based on available historical and imagery sources aiming at clarifying the changes that have been taken place in patterns and designs of mentally-woven mazlagan carpet and its patterns and motifs categorization in recent century. In addition to the historical investigation based on written and unwritten sources, a field study was also conducted in Mazlagan village, to find out old carpets, take their picture and interview with the old and famous people in Saveh and Tehran market and finally by comparing the information and pictures, the changes in patterns and designs of mentally-woven Mazlagan carpet were determined. Then, based on the obtained results, an attempt has been made to categorize and classify patterns and designs of this mentally-woven carpet. The results indicated that the patterns and designs of Mazlagan carpet can be classified with regard to two perspectivess which are forms and motif models; visual and physical nature of motifs as well as application of these motifs in the body or in the borders into four categories of plants and forms or models. The plant category can be divided into single flowers, leaf, leaf and flower band, three leaf flowers and incoming flowers and the last category to three subcategories of multi-angles including three, four, five, six and ehight angles and forms consisting of panes and arrows ,toothed and elbows. Borders in Mazlagan carpet can be divided into four types of two dostkomi and first until third type Harati.
