مطالعه تطبيقي پوشش زنان در سفرنامه ها و نگاره هاي دوره صفويه

A Comparative Study of Women’s Clothing in Travelogues and Paintings of the Safavid Period

يكي از حوادث تاريخي كه در دوره صفويه نمود بيشتري داشت و تأثير بسياري بر پوشاك صفويه گذاشت ورود اروپائيان به ايران بود كه با نوشتن سفرنامه​ ها ، بخشي از تاريخ مكتوب صفويه را رقم زدند . براي بررسي پوشش زنان صفويه ، علاوه بر سفرنامه​ ها ، از نقاشي ​ها آن دوران نيز مي ​توان استفاده كرد. در اين مقاله سعي شده با مطالعه تطبيقي به چگونگي انعكاس مطالب و تصاوير پوشش زنان صفويه در سفرنامه ​ها و نگاره ​هاي دوره صفويه پرداخته شود . به همين منظور مهم‌ترين سفرنامه​ هاي نوشته ‌شده در دوره ​صفويه ​در مورد پوشش زنان مورد مطالعه قرارگرفته و مطالب آن با نگاره​ هاي دوره ​ي صفويه به‌ صورت تطبيقي بررسي ‌شده است ، اين مقاله از نوع نظري مي ​باشد و با روش تطبيقي و با بهره​ گيري از منابع كتابخانه‌​اي و بررسي مطالب سفرنامه­​ ها و نگاره ­​ها درصدد پاسخگويي به اين پرسش​ ها مي​باشد : به چه صورت پوشش زنان دوره صفويه در سفرنامه ​ها و نگاره​​ هاي اين دوران انعكاس يافته و تا چه حد بر يكديگر منطبق است؟ براي بررسي پوشش زنان دوره صفويه چرا سفرنامه ​ها به همراه نگاره​ ها بايد مورد استفاده قرار گيرد؟ از دلايل استفاده از سفرنامه ​ها به همراه نگاره​ ها ، كمبود تن​پوش ​هاي زنان به دلايلي مانند فرسوده‌ شدن ابريشم‌​ها و پنبه ​هاي بكار رفته در آن‌ها ، تغيير و تحول در پوشش زنان به دليل ورود فرهنگ غربي و غيره مي​باشد . دستاورد​هاي پژوهش بيانگر آن است كه مطالب سفرنامه​ ها در برخي موارد به دلايلي مانند تغيير و تحول پوشاك صفويه قابل ‌اطمينان نيستند ؛ مثلاً قباي بانوان در تصاوير سفرنامه ​ها تا ساق پاي آن‌ها مي​رسيد ، اما در برخي از نگاره ​​ها مي​بينيم كه قبا بسيار كوتاه ​تر شده و تا بالاي زانو رسيده است . چنين اتفاقي در طراحي كفش​​ هاي راحتي زنان نيز افتاده است ، به همين دليل مطالب سفرنامه​ ها به‌تنهايي براي بررسي پوشش زنان صفويه كافي نيستند ، بلكه در كنار نگاره ​ها مي​توانند اسنادي معتبر تلقي شوند.

One of the historical events which was more pronounced in the Safavid period and had a significant effect on Safavid clothing was the arrival of Europeans in Iran which marked a part of the Safavid written history through their travelogues. In addition to travelogues, the paintings of that period can also be used for investigating the Safavid women’s clothing. Using a comparative study, this article tries to investigate how the images and different issues related to Safavid women’s clothing were reflected in paintings and travelogues of the very era. Therefore, the most important travelogues on women’s clothing written in Safavid period have been studied and their contents have been compared with Safavid paintings. This is a theoretical study which seeks to answer the following questions by applying comparative method and using library resources as well as studying the contents of travelogues and paintings: How has Safavid women’s clothing been reflected in travelogues and the paintings of this period and how much are they matched with each other? Also why travelogues should be used along with paintings for investigating the Safavid women’s clothing? One of the reasons to take advantage of travelogues along with paintings is the lack of women’s garment due to worn-out silk and cotton used in them, changes in women’s clothing due to the arrival of Western culture and so on. The research findings indicate that the contents of travelogues are not reliable in some cases due to changes of Safavid clothing. For example, women’s cassock in travelogues’ pictures is up to their leg whereas in some figures we see that cassock became much shorter and reached above the knee. A similar case happened in the design of women’s comfortable shoes and because of this the contents of travelogues alone are not enough to investigate Safavid women’s clothing but they can be considered as valid documents along with paintings.