مطالعه ستون و سرستون هاي مقرنس كاري چوبي مسجد ملامعزالدين مراغه

Study of Wooden Column Mogharnas in the Mosque of Mullah Moazaldin Maragheh

‌كارگيري تزئينات چوبي، همواره جايگاه ويژه‌اي در معماري سنتي و بومي ايراني داشته است. از پركاربردترين آنها، تكنيك مقرنس‌سازي است كه اغلب به شكل سرستون‌ بر روي تير و ستون‌هاي چوبي به كار گرفته شده است. به لحاظ محدوديت‌هاي ذاتي چوب، اين نوع از آرايه‌ها بيشتر در فضاهاي داخلي بناها ديده مي‌شود. مسجد تاريخي ملامعزالدين در شهر مراغه، از جمله بناهايي است كه در آن سرستون‌هاي مقرنس‌كاري به عنوان اصلي‌ترين آرايه‌ي چوبي بنا است. بنا بر آنچه بيان گرديد هدف از انجام اين پژوهش، علاوه بر شناسايي و معرفي، بررسي نحوه ساخت و دسته‌بندي فرمي سرستون‌هاي مقرنس‌كاري چوبي مسجد معزالدين، است. مطابق هدف فوق، مي‌توان اين پرسش‌ها را مطرح نمود: تنوع در سرستون‌هاي چوبي مسجد ملامعزالدين مراغه از لحاظ شكل و اجرا چگونه است؟ چه دلايلي براي اين تنوع قابل فرض است؟ جهت رسيدن به هدف مذكور، با مشاهدات ميداني و مطالعات كتابخانه‌اي، جمع‌آوري اطلاعات و تصاوير شروع گرديد. در ادامه با روش توصيفي - تحليلي، اهداف فوق موردبحث و بررسي قرارگرفته و تحليل‌ها در قالب جدول، به همراه تصاوير خطي ارائه شده است. پس از مطالعه سرستون‌هاي مسجد ملامعزالدين مراغه مشخص گرديد كه روش ساخت تمامي 36 سرستون‌ مقرنس‌كاري چوبي موجود در شبستان بزرگ، از نوع مقرنس‌هاي روي ‌هم ‌رفته و 6 سرستون شبستان كوچك، از نوع لانه‌زنبوري است. اگرچه روش ساخت اغلب اين سرستون‌ها تقريباً يكي است اما از اين بين، 18 گونه شكلي متفاوت از يكديگر را شاهد هستيم؛ يعني بيش از 40 درصد نمونه‌ها به جهت فرم از همديگر ناهمگوني دارند. به نظر مي‌رسد كشيدگي و بلند بودن خارج از عرف طول مقرنس‌ها، اين فرصت را در اختيار سازنده قرار داده تا بتواند اين اشكال متنوع را به وجود آورد و نتيجتاً منتهي به منحصربه‌فرد گشتن اين سرستون‌ها بشود.

Use of wooden decoration, have always a special place in traditional and native architecture of Iran. The most applicable of them is Mogharnas with wood, which is often used in the form of a wooden column. Due to the inherent limitations of wood, this type of decoration is seen interior spaces of the buildings. Mlamzaldyn historic mosque in the city of Maragheh is among the buildings in which columns of Mogharnas are the main wooden decoration. According to what was stated, the purpose of this study, in addition to identify and introduce، is to investigate methods of their construction and formal Mogharnas categories of the wooden columns of Mzaldyn mosque. According to the abovementioned objective, these questions can be raised; how are variations in the wooden columns in terms of form and run in the Mlamzaldyn Maragheh mosque like? and what reasons are assumed for this variation? To this end, with field observations and library studies، the study proceeds with collecting information and images. Following the descriptive analysis, the above objectives were discussed and presented in a table, along with analysis. After reading the columns of the Mlamzaldyn Maragheh mosque, we found out that the construction methods of all 36 wooden columns of Mogharnas in the large Bedchamber Of Mogharnas Jugate and 6 columns a small Bedchamber are honeycomb ones . Although most parts of this column are almost the same in construction method, among them, one can see 18 types which are formally different from each other, i.e. more than 40% of them are formally variant. It seems that the elongation length of Mogharnas made this opportunity for architect to create all these various forms and consequently resulted in uniqueness of these columns.