مستند نگاري ظروف سفالي گِلابه اي منقوش رنگارنگ روي زمينه سفيد(موزه بنياد تهران)

Documentation of Polychrome Slip-painted Pottery Wares on White Backgrounds (Bonyad Tehran Museum)

مجموعه مؤسسه فرهنگي موزه‌هاي بنياد تهران شامل نفيس‌ترين مجموعه‌هاي هنري در بخش‌هاي جداگانه است.خزانه سفال يكي از بخش‌هاي اين موزه است. مجموعه مذكور يكي از كم‌نظيرترين مجموعه‌هاي موجود در كشور است. در اين مجموعه ظروف سفالي بسياري وجود دارد كه مراكز ساخت و تاريخ ساخت آنها به درستي روشن نيست. در اين پژوهش شِش نمونه از ظروف سفالي گِلابه‌اي منقوش رنگارنگ روي زمينه سفيد واقع در خزانه‌ موزه بنياد تهران با ساير ظروف سفالي مجموعه‌‌هاي داخل و خارج كشور كه مربوط به دوره اسلامي بوده و از كاوش‌هاي علمي به دست آمده، مقايسه و تاريخ گذاري شده است. اشياي موردنظر نگهداري شده در اين مجموعه از حفاري‌هاي غيرمجاز به دست آمده و تا كنون هيچ‌گونه پژوهشي بر روي اين ظروف انجام نشده است. روش اين پژوهش توصيفي - تاريخي است. در آغاز، اين ظروف بازشناسي، عكاسي و طراحي شده و با انجام مطالعات كتابخانه‌اي و مراجعه به سايت موزه‌هاي خارجي و داخلي تاريخ​گذاري شده است. عمده‌ترين نقوش به‌كاررفته بر روي اين ظروف شامل شبه كتيبه‌هاي كوفي، گل‌هاي انتزاعي، درخت سرو مانند، نقش كبوتر و شانه‌به‌سر است. تركيب‌‌هاي رنگي به‌كاررفته، تركيب‌‌هاي سه‌تايي (قرمز، سياه، سفيد و قرمز، سياه، سبز) و تركيب‌‌هاي چهارتايي (قرمز، سياه، سفيد، سبز) است كه تركيب‌هاي چهارتايي (قرمز، سياه، سفيد، سبز) از تركيب‌هاي رايج در ظروف موردمطالعه بوده است. همچنين اين سفالينه‌ها از لحاظ فرمي شامل كاسه با بدنه كشيده و صاف و بشقاب تخت است. پرسش‌هاي اساسي اينها هستند كه ظروف گِلابه‌اي منقوش رنگارنگ روي زمينه سفيد واقع در خزانه‌ موزه بنياد تهران مربوط به چه مقطع زماني هستند و مراكز احتمالي ساخت اين ظروف كجاست؟ نتايج نشانگر آن است كه محل توليد اين ظروف شمال و شمال شرق ايران بوده است و در طول سده‌هاي سوم تا پنجم هجري قمري توليد شده‌اند.

Cultural Institute of Tehran’s Bonyad Museums includes the most exquisite collections in separate sections. The pottery vault is one part of this museum. The mentioned collection is one of the most unique collections existing in the country. There are many pottery wares in this collection, whose production centers and dates are not clearly known. In the present research, six samples of polychrome slip-painted pottery wares on white backgrounds available in the vault of Tehran’s Bonyad Museums have been compared with other pottery collections from outside or inside the country related to the Islamic era which have been discovered during academic excavations, and subsequently, they have been dated. The intended objects which are kept in this collection have been discovered by illegal excavations and no research has been performed on these wares to this date. Therefore, aiming at introducing the mentioned items in the present paper, the research questions have been answered. The main questions are: to which time period do the polychrome slip-painted wares on white backgrounds belong? and where are the probable production centers for polychrome slip-painted wares on white backgrounds maintained in the vault of Tehran Bonyad of Museums? The results indicate that the production places of these wares have been in the north and northeast Iran and they have been produced during the third to the fifth centuries A.H. A descriptive-historical method has been applied to conduct this research. The present study has been carried out by visiting the site of museums and also through library studies.