كليدواژه :
سفال , عناصر بصري و زيبايي شناسانه (تكرار، تقارن، تعادل و غيره) , نقوش نمادين , دوره مس‌سنگي
چكيده فارسي :
سفال به عنوان فراوان ترين داده مادي در باستان‌شناسي محسوب مي‌شود. باستان‌شناسان سفال را از جنبه‌هاي مختلفي چون گونه‌شناسي، موقعيت و ارتباط لايه‌نگارانه، لعاب، پوشش، بافت و تركيب، نقوش و غيره مورد ارزيابي و مطالعه قرار داده‌اند، اما پرداختن به نقوش سفالي از جنبه زيبايي‌شناسانه كمتر مورد توجه قرار گرفته است. عناصر زيبايي‌شناسانه و هارمونيكي چون تكرار، تقارن، تعادل، تناسب ،تمركز، توازن و غيره بر روي سفال‌هاي پيش از تاريخ ايران به وفور ديده مي‌شوند و بازگو كننده اين نكته مهم هستند كه بشر علاوه بر جنبه كاربردي سفال در زندگي روزمره، با نقوش مختلف هندسي، انساني، گياهي، حيواني، موضوعي و نمادين كه بر سفال‌ها ايجاد مي‌كرده، سعي در ارضا كردن نياز‌هاي زيبايي‌شناسانه خود بوده است. دوره نوسنگي شروع نقش‌اندازي بر روي سفال است كه بيشتر نقوش، هندسي هستند، ولي در دوره مس - سنگي ما شاهد توسعه، تكامل و پيشرفت نقش‌اندازي روي سفال هستيم و انواع نقوش به زيبايي و ظرافت هرچه تمام‌تر روي ظروف سفالي محوطه‌هاي مختلف اين دوره در ايران مشاهده مي‌شود. در اين تحقيق ضمن توجه به جنبه‌هاي بصري و زيبايي‌شناسانه نقوش روي سفال‌هاي پيش از تاريخ ايران، ارتباط ميان انواع عناصر زيبايي‌شناسانه ، انواع نقوش روي سفال و كاربرد اين عناصر در آنها مورد بررسي قرار گرفته است. يافته‌هاي تحقيق نشان مي‌دهد كه كاربرد عناصر زيبايي‌شناسانه مرتبط با رياضيات هم‌زمان با پيشرفت جوامع پيش از تاريخ و تكامل اجتماعي انسان در دوره مس سنگي رو به پيچيدگي نهاده و اين عناصر ظريف‌تر و زيبا‌تر خلق شده‌اند كه نمود آنها استفاده از نقوش موضوعي و نمادين و بهره‌گيري از اين عناصر به بهترين شكل ممكن هستند.
چكيده لاتين :
Pottery is as the most abundant material data in the archaeology. Archaeologists have studied pottery from a different point of view, such as typology, stratigraphic situation and relevance, but less attention has been paid to pottery figures. Elements of aesthetical and harmonic such as repetition, symmetry, balance, proportion, concentration and etc are frequently seen on the prehistoric potteries of Iran and implicate this important point that human being, in addition to applied aspect of pottery in the routine life, created different figures such as geometric, human, vegetal, animal, thematic and symbolic, and thus has satisfied his aesthetical needs.
The Neolithic period is the beginning of painting on the pottery, most of which are geometric patterns, but in the chalcolithic period, we can see the development, evolution and progress of the painting on of the pottery, and the types of motifs are beautifully observed on the potteries of various areas of this period in Iran. In this research, in addition to look after visual and aesthetical aspects of figures on the prehistoric potteries of Iran, the relation between kind of aesthetical elements, kind of figures on the potteries and application of these elements has been studied. Research findings show that application of aesthetical elements along with mathematics concurrent , development of prehistory societies and social evolution of homo in the chalcolithic period turned to be complicated and these elements have been created with more beauty and delicacy whose appearance is the use of thematic , symbolic figures and application of these elements, as best as possible.
