مسجد جامع زواره؛ معرفي و تحليل ساختار كالبدي

مسجد جامع زواره يكي از حلقههاي زنجير سير تحول و تكامل معماري ايراني است. اين بنا مبدأ الگويي در معماري مساجد ايراني محسوب ميشود. ارزش مسجد جامع زواره آنجا خود را نشان مي دهد كه نقش تعيين كنندة آن مسجد در شناخت معماري ايراني و تداوم آن بازشناخته شود. ولي متأسفانه در گسترة پهناور معماري ايراني به گونهاي غريب افتاده است و عليرغم داشتن ارزش و اهميت فوق العاده، چندان مورد توجه قرار نگرفته است. از طرفي ديگر مسجد جامع زواره يك عنصر شاخصِ شهري و نظم دهندة فضايي است كه با عناصر شاخص بافت تاريخي شهر (بازار، حسينيهها، دروازه ها و...) و نيز بافت مسكوني اين محدوده، ارتباطي تنگاتنگ و مشخص دارد. به گونهاي كه مسجد در مركز ثقل بافت تاريخي و دو محور اصلي فرهنگي ـ تاريخي شهر زواره قرار گرفته است. كه اين موضوع نشان از اهميت و ارزش مسجد جامع زواره در بافت تاريخي شهر دارد. در مورد چهارايواني بودن اين مسجد نظرات ضد و نقيضي مطرح شده است. به گفتة برخي از پژوهشگران جامع زواره اولين مسجدي است كه از بنياد با الگوي چهارايواني بنا شده است. با قرار دادن اين فرض به عنوان پايه مطالعات، نقش مسجد جامع زواره در روند و سير تحول معماري ايراني در دورة گذار بسيار پررنگ و اساسي است. اين مقاله در پي آن است كه با معرفي و تحليل ساختار كالبدي يكي از مساجد ارزشمند و تأثيرگذار در شكلگيري الگويي در معماريِ مساجد ايراني، گامي در شناخت بهتر موضوعِ معماريِ ايراني به طور اعم و نيز مسجد جامع زواره به طور اخص بردارد.