مكان يابي، كاركرد و معماري آسياب دست كند ريگاره

به دليل فقدان رود جاري در نايين، در كنار استفاده از آب قنات در كشاورزي، با طراحي و ساخت آسياب از انرژي آب اين قناتها براي توليد آرد بهرهگيري شده است. فضاهاي معماري، كانالهاي ورود و خروج آب، تنوره و اجزاي سيستم مكانيكي (چرخاب ( توربين)، پرهها، تبري و ... ) سه جزء متفاوت ولي در عين حال مكمل هم در يك آسياب هستند . اين پژوهش به عنوان اولين مطالعهاي كه يكي از آسيابهاي نايين را بررسي ميكند سعي بر آن دارد تا ضمن معرفي اجمالي آسياب ريگاره به بررسي عوامل تأثيرگذار بر مكانيابي و معماري اين آسياب بپردازد. بيشتر آسياب هاي نايين به دليل قرارگيريشان در ميان زمينهاي كشاورزي كه امكان استفاده از آب جاري قنات را براي آنها ممكن ميكرده است، بر روي زمين احداث شده اند. بر خلاف اين آسيابها آسياب ريگاره در نقطهاي مكان- يابي شده است كه قنات كه خسرو در عمق 19 متري زمين به طرف مظهر خود حركت ميكند. بنابراين با محاسبة تنورة 9 متري براي آن، در عمق 28 متري و با معماري دستكند، آسياب طراحي و ساخته شده است. در مسير قنات كهخسرو و در نزديكي آسياب سازهاي به نام سرنا قرار دارد كه سطح قنات را به دو تراز تقسيم ميكند و در نتيجه آب مورد استفاده در آسياب ميتواند توسط كانالي به مجراي قنات در تراز پاييني آن برگشت كند. اين پژوهش بر پاية روش توصيفي ـ حليليت و ارزيابانه، مبتني بر مطالعات و مشاهدات ميداني نتيجه خواهد گرفت كه وجود سازة سرنا در قنات كهخسرو، باعث مكانيابي آسياب در اين نقطه شده است. همچنين قرارگيري آسياب در مكان فعلي، و به دنبال آن عامل دسترسي به آب قنات كه خسرو، علت دستكند شدن آسياب شده است. معماري دستكند آسياب نيز در ذيل گونة آثار دستكند عمودي و دستة فضاهاي زير زميني قرار ميگيرد..