بسطام به روايت فريزر، جهانگرد اسكاتلندي

شهر تاريخي بسطام به سبب سرسبزي و حاصلخيزي و داشتن آب و هواي مفرح و وجود آرامگاه امامزاده محمد فرزند امام جعفر صادق)ع( و حضور بايزيد بسطامي عارف مشهور و دانشمندان معروف و آثار تاريخي معماري، همواره مورد توجه پادشاهان و عارفان و جهانگردان و فضال بوده است. عالوه بر آن، جهانگردان خارجي چون: كالويخو اسپانيايي، خانيكوف روسي، جكسون امريكايي، پروفسور پوپ، كاپيتان ني پيه، و ديگران نيز براي ديدار از بسطام به اين شهر مسافرت كرده اند. فريزر يكي از جهانگردان اروپايي است كه در دورۀ قاجار )1236ق( به بسطام آمده و به زبان انگليسي نوشته است اما تاكنون ترجمه نشده است. گزارش و شرح سفر خود را مشروحا پژوهشگران ايراني و خارجي از نوشتهها و گزارشهاي وي سود برده اند و در آثار خود از آن ياد كرده اند. نويسنده از ترجمه گزارش فريزر دو هدف دارد: يكي آگاهي از نتايج مشاهدات يك جهانگرد اروپايي از مجموعۀ تاريخي بسطام و تطبيق آن با منابع و سفرنامههاي دورۀ قاجار و ديگر تسهيل دسترسي عالقمندان به مطالعۀ تاريخ بسطام به مطالبي كه او نوشته است. براي اين كار مشكلي بر سر راه بود و آن ناياب بودن سفرنامه بود؛ حتي كتابخانۀ مركزي دانشگاه تهران و كتابخانۀ مركزي آستان قدس رضوي آن را در اختيار نداشتند. لطف يكي از دوستان شامل حال نويسنده شد و نسخۀ الكترونيكي آن را در اختيار بنده قرار گرفت. نگارنده به ترجمۀ صرف كاستي و نپرداخت بلكه عالوه بر ترجمه به منابع و مستندات تاريخي مراجعه كرد تا اگر احيانا اشتباهاتي در سفرنامۀ فريزر وجود دارد، جبران كند.