فن شناسي ملات هاي پل بانو صحرا با استفاده از آزمايش هاي XRF , XRD

پل بانو صحرا تنها پل دودهانه اي شهرستان ساوج بالغ است. اين پل در دوره صفويه براي ايجاد ارتباط ميان روستاهايي چون بانوصحرا، كردان، و... احداث شد. اهميت منطقۀ چندار و ساوجبالغ به قدري بود كه بارها در متون تاريخي از آن ياد شده است اما به طور مشخص از روستاي بانوصحرا و بافت آن مطالب دقيقي در دسترس نيست. به همين سبب شناخت كاملي از حمام و بقاياي پل از مجموعۀ بافت دوران صفويه روستا بهدست نميآيد )فياضي، 1393 .)با توجه به اين مطلب و در نظر داشتن تمركز اين پژوهش بر پل، بررسي بقاياي اثر هدف اصلي بوده است. بر اثر آسيب هاي شديد وارده، تخريب پل به علت سيالب و شستگي مصالح و مالت ها، و عدم توجه و مرمت مداوم ـ كه نتيجهاش بر هم خوردن تعادل سازه است ـ بهمرور زمان استحكام سازه كاهش يافته و خسارات جبرانناپذيري بدان وارد شده است. تا آنجا كه در اسفندماه 1393 آخرين طاق )موج شكن( نيز فروريخته است. بنابراين مي توان گفت براي بازسازي و ترميم، يكي از اقدامات حياتي، شناخت فني و شناخت سازۀ اثر است و فن شناسي مالت امري بنيادين براي شناخت معماري و سازه و در نهايت احيا است كه با نمونه برداري از نقاط مختلف آن و انجام آزمايش هاي XRD و XRF امكان پذير است. بر طبق آزمايش هايXRD و XRF انجام شده، جنس مالت در پي ها )پايين ترين قسمت بنا( و بندكشي جرزهاي پايه كه در تماس مداوم با آب هستند، مشابه بوده و از خاك رس، آهك، سيليس )ماسه(، و خاكستر تشكيل شده كه در مجموع تركيبات مالت ساروج را شامل مي شود. تركيبات مالت در طاق ها تا اندازه اي متفاوت است. گچ، كربنات كلسيم، خاك رس، و سيليس از مواد اصلي و كاربردي در بخش هاي فوقاني اين بنا بوده است. همچنين مقدار زياد گچ در اين تركيب، به منظور زودگير شدن مالت و سهولت در اجراي طاق مورد استفاده قرارگرفته است. تركيبات داخلي جرزها از لحاظ تنوع، مشابه مالت طاق است با اين حال با توجه به مقدار تركيبات و مواد، به نظر مي رسد براي ساخت جرزها از مالت گل ]استفاده[ كرده اند. به اين ترتيب با توجه به آناليز نمونه هاي مالت از نقاط متنوع )و حساس از نظر سازهاي و معماري(، شناخت تركيبات گوناگون مواد و مصالح و كاربرد مناسب آنها در پل بانوصحرا يكي از عوامل مهم در پايداري اين اثر تاريخي است كه بايد در هنگام مرمت و احياي آن مد نظر قرار گيرد.