چالش‌ ها و ملزومات دستيابي به عدالت در سلامت در جمهوري اسلامي ايران

Challenges and Requirements for Achieving Equity in Health in the Islamic Republic of Iran

مقدمه: از بين بردن بي‌عدالتي در سلامت، يكي از اهداف مهم نظام‌هاي سلامت است. هدف از طرح حاضر، بررسي دستاوردها، چالشها و راهكارهاي دستيابي به عدالت در سلامت در جمهوري اسلامي ايران بود. روش: اين طرح با رويكرد كيفي انجام گرفت. اطلاعات با استفاده از مرور منابع و اسناد و بحث گروهي متمركز با ذينفعان گردآوري گرديد. اطلاعات پس از تحليل، در سه دسته دستاوردها، چالش‌ها و راهكارها دسته‌بندي شد. نتايج: نظام سلامت كشور در زمينه كاهش نابرابري‌هاي سلامت در 10 سال گذشته دستاوردهاي فراواني داشته كه مهم‌ترين آن‌ها عبارتند از توسعه شبكه‌هاي بهداشتي به حاشيه شهرها، طرح پزشك خانواده (شهري و روستايي)، طرح تحول سلامت و در پي آن كاهش هزينه‌هاي كمرشكن و فقرزاي سلامت، افزايش دسترسي عموم به اطلاعات سلامت و به دنبال آن ايجاد پاسخ‌گويي در سياست‌گذاران. عواملي نيز موجب شده كه دستاوردهاي بيشتري حاصل نشود كه اجرا نشدن يا اجراي ناكامل قوانين و سياست‌هاي اجرايي، توجه ناكافي به مولفه هاي اجتماعي سلامت و ضعف در تدوين و اجراي پيوست سلامت براي سياست‌ها از آن جمله هستند. نتيجه‌گيري: به نظر مي‌رسد در تدوين برنامه و قانون‌گذاري مشكل زيادي در كشور وجود نداشته باشد و قوانين تقريبا همسو با توصيه‌هاي سازمان جهاني بهداشت، در راستاي كاهش نابرابري‌ها در سلامت باشند. اما ميان سياست‌گذاري و تدوين قوانين با اجراي آن‌ها انفكاك وجود دارد؛ به عبارت ديگر، هنگام نوشتن قوانين به امكان اجرا انديشيده نمي‌شود و اصول حكم‌راني خوب، از جمله جلب همكاري و مشاركت ذينفعان، كمتر رعايت مي‌شود.

Introduction: Tackling inequity in health is one of the main objectives of health systems. The aim of this study was to assess the achievements and challenges, as well as solutions, in reaching the equity in health in Iran. Methods: This study was conducted using a qualitative approach. Data were gathered by reviewing documents and conducting focused group discussions with the stakeholders. The analyzed data were categorized into three groups including achievements, challenges, and solutions. Results: The Iranian health system has achieved many successes in the past 10 years including expanding the primary healthcare networks to city outskirts, implementing the family physician program (urban and rural), implementing the Health Transformation Plan (HTP) and subsequent decrease in catastrophic and impoverishing health expenditures, and increasing the public access to health information and subsequent responsiveness of policymakers. However, some factors hindered further achievements, including the absent or incomplete implementation of laws and practical policies, insufficient attention to the social determinants of health, and poor designing and implementation of the health annex for the policies. Conclusions: It seems that there are little problems in legislation and policymaking in the country and the laws are almost compatible with the recommendations of the World Health Organization, aiming at the inequity reduction in health. However, there is a gap between the policymaking/legislation and the practice. In other words, legislation is poorly practicable and the principles of good governance, including attracting the participation and cooperation of stakeholders, are not fully respected.