بررسي مقاومت به جوانه‌زني بذر قبل از برداشت در ارقام برنج Oryza sativa L.

Resistance to pre-harvest seed sprouting in different rice cultivars (Oryza sativa L.)

به‌منظور ارزيابي و شناسايي ارقام مقاوم به جوانه‌زني قبل از برداشت، 20 رقم برنج شامل 16 رقم بومي و چهار رقم اصلاح شده در آزمايشي به صورت طرح بلوك‌هاي كامل تصادفي با سه تكرار در بهار سال 1393 در مزرعه شخصي واقع در روستاي لله‌وجه‌سر در بخش بندركياشهر استان گيلان كشت شدند. صفات تاريخ خوشه‌دهي، تاريخ گلدهي و مرحله رشدي زادكس 92 در مزرعه يادداشت‌برداري شد. خوشه‌ها در مرحله زادكس 92 برداشت و رطوبت بذر بلافاصله پس از برداشت اندازه‌گيري شد. ارزيابي جوانه‌زني روي خوشه توسط دو روش غربال شامل نمره جوانه‌زني (Sprouting Score) و شاخص جوانه‌زني (Sprouting Index) تحت شرايط آزمايشگاهي انجام شد. سپس صفات مرتبط با آن از قبيل خواب بذر، طول دوره پس‌رسي و فعاليت آنزيم آلفا‌آميلاز و ميزان پروتئين جنين در شرايط آزمايشگاهي مورد مطالعه قرار گرفت. در هر دو روش ارقام با سطوح بالاي خواب بذر نسبت به جوانه‌زني روي خوشه مقاومت بالايي نشان دادند. كليه ارقام مورد بررسي از نظر تمامي خصوصيات فيزيولوژيكي و بيوشيميايي دانه برنج داراي اختلاف معني‌دار بودند. نتايج تجزيه همبستگي نشان داد كه همبستگي مثبت و معني‌داري بين نمره جوانه‌زني و شاخص جوانه‌زني با فعاليت آنزيم آلفاآميلاز و همبستگي منفي و معني‌داري بين اين دو صفت با شاخص خواب بذر (شدت خواب) و ضريب رگرسيون دوره پس‌رسي (دوام خواب) وجود دارد. هم‌چنين اختلاف معني‌داري بين ميزان پروتئين جنين بذر رقم داراي خواب و بدون خواب در مراحل اوليه جذب آب و تحت تيمار‌هاي حرارتي مشاهده شد.‌ براساس تجزيه كلاستر ارقام در سه گروه قرار گرفتند.

In order to evaluate and identify the pre-harvest resistant rice cultivars (Oryza sativa L.), an experiment was conducted using 20 cultivars included 16 local and 4 improved cultivars in a randomized complete block design with three replications in a personal farm located at the lalevajesar village, Bandar Kiashahr, Guilan, Iran in 2014. . Heading and flowering dates and seedling growth stage of BBCH 89 were recorded on the field. The spikes were harvested at Zadoks stage 92 and the seeds moisture contents were measured immediately after harvesting. Two methods were used to evaluate pre-harvest sprouting including sprouting score and sprouting index under laboratory condition. The studied traits were seed dormancy, after ripening period, α-amylase activity and embryo protein levels under laboratory conditions. In both methods, high resistance to sprouting on the spike was observed in local Hashemi and Anbarbou cultivars with high levels of seed dormancy. Significant differences among studied cultivars were observed for phenological and biochemical characteristics of rice grain. Mean while, there were significant positive correlations between sprouting score and sprouting index with α-amylase activity and there were significant negative correlation between these two traits with seed dormancy index (dormancy severity) and after-ripening regression coefficient (dormancy duration). Protein content of seed embryo was significantly different between dormant and non-dormant seeds in the earliest stages of water absorption under heat treatments. In this study, it was observed that seed dormancy severity, dormancy duration and measurement of α-amylase activity can be used as important traits for evaluation of resistant cultivars to pre-harvest sprouting. Cultivars classified into three groups based on cluster analysis. Overall, the results showed that Dorfak and Khazar improved cultivars and the Hashemi local cultivar were the most sensitive and resistant cultivars to pre-harvest sprouting. These findings provide further evidence of appropriate genetic diversity among cultivars in the case of studied traits that underscore the importance to use in breeding programs for resistance to pre-harvest sprouting.