تحليل رگرسيون و آناليز مسير روابط بين عملكرد دانه و مهم‌ترين اجزاء عملكرد كنجد

Regression and Path Analysis of the Relationship Between Seed Yield and the Most Important Yield Components of Sesame

به‌منظور مطالعه همبستگي اجزاي عملكرد و عملكرد دانه كنجد و تعيين روابط بين ارتفاع ساقه، تعداد كپسول در بوته، تعداد بذر در كپسول، وزن هزاردانه، عملكرد زيست‌توده و شاخص برداشت و هم‌چنين تعيين مدلي براي تشريح عملكرد دانه، آزمايشي در سال 1392 در قالب طرح بلوك‌ كامل تصادفي با ده تيمار (شامل كودهاي مختلف زيستي و شيميايي) در دانشگاه فردوسي مشهد انجام شد. نتايج نشان داد كه هرچند همبستگي مثبت و معني‌داري بين عملكرد دانه و ارتفاع ساقه وجود داشت اما عمده اثر ارتفاع ساقه بر عملكرد دانه به‌وسيله اثر غيرمستقيم آن از طريق تأثير بر تعداد كپسول در بوته بود. عملكرد زيست‌توده و عملكرد دانه همبستگي مثبت و معني‌داري (به‌ترتيب 0/81 و 0/87) با تعداد كپسول در بوته داشت. بيش‌ترين اثر مستقيم صفات با عملكرد دانه به تعداد كپسول در بوته تعلق داشت و كم‌ترين آن اثر مستقيم طول ساقه بر عملكرد دانه بود. تحليل رگرسيون نشان داد كه صفات تعداد كپسول در بوته و عملكرد زيست‌توده مهم‌ترين اجزاي عملكرد بودند و ضرايب رگرسيون جزئي آن‌ها به‌ترتيب 10/7 و 0/134 به‌دست آمد. ضرايب رگرسيون جزئي دو صفت اخير نشان‌دهنده اولويت عملكرد زيست‌توده در مقايسه با تعداد كپسول در بوته بود. معادله عملكرد كه تابعي از تعداد كپسول در بوته و عملكرد زيست‌توده بود نيز با ضريب‌ تبيين 96/0 بخش اعظمي از عملكرد دانه را توجيه مي‌كرد. بنابراين عملكرد زيست‌توده و تعداد كپسول در بوته مهم‌ترين صفاتي بودند كه مي‌توانند موردتوجه محققين قرار گيرند. هم‌چنين مي‌توان معادله عملكرد را پس از واسنجي، جهت تخمين محصول كنجد مورداستفاده قرار داد.

In order to study the correlation between yield component and seed yield of sesame and to determine the relationships between shoot length, capsules per plant, seeds per capsule, 1000-seed weight, biological yield and harvest index, in 2013 an experiment was conducted based on RCBD design with ten treatments (including different biological and chemical fertilizers) in experimental field of Ferdowsi university of Mashhad. Results showed that there was a positive and significant correlation between seed yield and plant height, but much of the efficacy of plant height on seed yield was by influencing capsules per plant. Biological and seed yield had a positive and significant correlation (0.81 and 0.87, respectively) with capsules per plant. The highest direct effect of components on seed yield was belonged to “capsules per plant” and the least belonged to “plant height”. Analysis of regression showed that capsules per plant and biological yield had the most effect on seed yield and their partial regression coefficient was 10.7 and 0.134, respectively. The partial regression coefficient for standardized data of these two traits showed the priority of biological yield in comparison with capsules per plant. Yield function that is a function of capsules per plant and biological yield, with the coefficient of determination of 0.96 justified a large part of seed yield. So biological yield and capsules per plant were the most important traits of sesame that can be considered by researchers. Also, after calibration of yield function, it can be used for estimating the production of sesame.