پديد آورندگان :
قرقره‌چي، شادي دانشگاه علوم كشاورزي و منابع طبيعي گرگان - دانشكده كشاورزي , ايوبي، شمس الله دانشگاه صنعتي اصفهان- دانشكده كشاورزي - خاك شناسي , خرمالي، فرهاد دانشگاه علوم كشاورزي و منابع طبيعي گرگان - دانشكده كشاورزي
كليدواژه :
ميكرومورفولوژي , گچ پدوژنيك , لس , ايران
چكيده فارسي :
گچ غالب‌ترين كاني سولفات‌دار در مناطق خشك و نيمه خشك به شمار مي‌آيد. حدود 200 ميليون هكتار از اراضي دنيا و 28 ميليون هكتار از اراضي ايران به وسيله خاك‌هاي گچي پوشيده شده است. خاك‌هاي مورد مطالعه، دشت‌هاي رسوبي آبرفتي شمال و دامنه‌اي غرب استان گلستان را كه متأاثر از گچ بوده‌اند در قالب گروه‌هاي بزرگ Aquisalids، Haplocambids و Endoaquepts شامل شده است. در اين تحقيق منشاء و فرآيند تشكيل و تحول گچ مطالعه شده است. منطقه، سطوح ژئومورفيك مختلفي را از ارتفاعات حوزه آبريز اترك تا دشت‌هاي آبرفتي، در بر گرفته است. كريستال‌هاي گچ جداي از اندازه، شكل و آرايش يافتگي همگي از نوع پدوژنيك بوده‌اند. در خاك‌هاي كمتر توسعه يافته با رژيم رطوبتي اريديك، كريستال‌هاي گچ پدوژنيك عدسي شكل گوشه دار و پرشدگي ناقص حفرات به وسيله گچ، از فرم‌هاي غالب است. در خاك‌هاي توسعه يافته‌تر كه متعلق به رژيم رطوبتي زريك بوده‌اند، كريستال‌هاي گچ عدسي شكل گوشه‌دار، آرايش يافته‌اند و فرم عمود بر ديواره حفرات غالب بوده است. اشكال عدسي، ستوني و آرايش‌هاي رز شكل و بادبزني نيز در خاك‌هاي توسعه يافته ديده شده است. منشاء گچ در خاك‌هايي با توسعه يافتگي كمتر، هوازدگي تشكيلات مارن و شيل و در خاك‌هاي توسعه يافته‌تر، آب زيرزميني سولفات‌دار است. شكل ستوني و گوشه‌دار كريستال‌هاي گچ در خاك‌هاي تحت تأثير نوسانات آب زيرزميني سولفاته فراوان يافت شده است. از ديدگاه مورفولوژي اسنوبال در خاك‌هايي با توسعه يافتگي بيشتر، گچ نيز در مرحله توسعه يافته ندول قرار داشته است و نيز بين تشكيل مورفولوژي اسنوبال با بي فابريك خاك و افق‌هاي مشخصه (A، B و C) كه گچ در آن شكل گرفته است، ارتباطي وجود ندارد.
چكيده لاتين :
Gypsum is the most common sulfate mineral in soils of arid and semi-arid regions. Two hundred million hectares of the earth’s surface and about 28 million hectares of Iranian arid soils are covered by gypsiferous soils. The studied soils consist of alluvial plane and eolian plains in northern Iran. Soils were classified as Haplocambids, Aquisalids and Endoaquepts. In this study, genesis, formation and development of gypsum in soils were investigated. Study area includes different geomorphic surfaces from the upper watershed to alluvial plains. Gypsum crystals without considering their size, shape, arrangement are determined as pedogenic. In the weakly-developed horizons, in aridic moisture regimes, formation of euhedral pedogenic gypsum crystals and incomplete infilling of voids was dominant. In the well-developed soils, in xeric moisture regime, gypsum crystals are oriented and the perpendicular in arrangement of crystals along pores is dominants. Gypsum crystals occur in different shapes such as lenticular, tabular, and rosette-like and fan arrangement. Origin of gypsum in weakly-developed soils was weathered gypsiferous marls in upper Atrak basin. The source of gypsum in the soils with shallow ground water is high content of sulfate dissolved in soil solutions. In horizons affected by fluctuation of ground water contaning sulphur, euhedral tabular shape is dominant. In well-developed soils, based on Snowball morphology, gypsum is classified as stage II nodule. Results showed that there is no relationship between formation of the snowball morphology, b-fabric and kind of diagnostic horizons (A, B and C)
