توسعه اخلاق هيجان مدار از طريق ادبيات داستاني

Developing Emotion-Oriented Morality through Fiction

زمينه: ادبيات، شيوه معرفت شناختي خاصي براي فهم و بيانِ حقايق هستي است كه از ديرباز توانسته است، نقش بي بديلي در دانايي بشر ايفا نمايد. اگرچه آثار معرفتي متون ادبي، در هر دو بُعد شناختي و هيجاني روي مي دهند، كاركرد هيجاني ادبيات به مراتب چشم گيرتر است. ادبيات داستاني، از طريق تخييل ذهنِ خواننده، ضمن كمك به شكل گيري هيجان هاي اخلاقي نظير همدلي، همدردي و شفقت، به ايجادِ توازن هيجاني، از طريق تخليه هيجان هاي زيان­بار مي انجامد. آثار تربيتي ادبيات داستاني، در انطباق با نظريه عاطفه گراي اخلاق است كه بر اساس آن ممانعت از گسست بين قضاوت اخلاقي و اقدام اخلاقي، مستلزم درك هيجاني از احساس ها و باورهاي خود و ديگران و نيز ماهيت روابط اجتماعي در وراي گروه هاي اجتماعي است. در اين مقاله از اخلاقمنديِ مبتني بر معرفت هيجاني، تحت عنوان اخلاق هيجان مدار ياد مي شود و تلاش مي گردد، ضمن تبيين جايگاه عاطفه و هيجان در سوق دادن افراد به سمت خير اخلاقي، نقش آفرينيِ معرفت شناختي ادبيات در اين راستا مورد ارزيابي و تحليل قرار گيرد . نتيجه گيري: حضور و اثرگذاري مثبت ادبيات داستاني در يك بافت فرهنگي، به عنوان ابزار خير اخلاقي، مستلزم بررسي هاي دقيق روانشناختي و جامعه شناختي است. در اين راستا، ماهيت و آثار هيجانيِ متون ادبي در حوزه ادبيات كودك و آثار ادبي ترجمه شده، از اهميت مضاعفي برخوردار است. در صورت لحاظ نمودن مختصات فرهنگيِ نظام عاطفيِ جامعه مخاطب، توسعه گنجينه اي غني و متوازن از هيجان هاي آشنا و متعارف از يك سو و هيجان هاي پيچيده و نوپديد از سوي ديگر، نقشي است كه ادبيات داستاني قادر است در توسعه اخلاق هيجان مدار ايفا نمايد.

Background: As a peculiar epistemological procedure to understand and represent world facts, literature has constantly imparted major contributions to human knowledge. Literature’s epistemological effects bear on both cognitive and affective measures; however, its emotional functioning is more remarkable. Fiction resorts to mimesis on readers’ mind in developing such moral emotions as empathy, sympathy and compassion in order to build up an emotional balance through discharging adverse emotions. The educational consequences of fiction are in line with affective approach to ethics, according to which avoiding the break between moral judgment and moral act relies on the emotional perception of self and others’ feelings and beliefs, as well as the nature of intergroup social relations. Moral behavior grounded on emotive knowledge is called emotional-oriented morality in this article, which attempts to explain the role of emotions in directing people toward moral virtue and to assess the epistemological effects of fiction in that regard. Conclusion: The effective involvement of fiction as a tool for moral goodness, in a cultural setting demands psychological and sociological scrutiny. Children’s literature and translated literature are two critical areas of effect due to their acute emotive impacts on readers. Provided that the cultural qualities of the affective system dominating the target community are taken into account, fiction can play a significant role in the development of emotion-oriented morality by building a rich and balanced repertoire of familiar and common emotion on the one hand, and complex and emergent emotions on the other.