مسئوليت پزشك در فقه و حقوق ايران

Physician Responsibility from the Perspective of Islamic Jurisprudence in Iran

سابقه و هدف: نعمت حيات از مهمترين نعمات الهي است و به هنگامي كه اين نعمت در معرض خطر قرار ميگيرد علم پزشكي و پزشك پا به عرصه ميگذارند اما گاهي اوقات پزشك عليرغم تلاش خود در راستاي درمان بيمار موجب آسيب يا مرگ او ميگردد. از آنجائيكه در خصوص مسئوليت پزشك و چگونگي آن اختلاف نظر وجود دارد،فقه اماميه و حقوق موضوعه به اين مساله پرداخته است. لذا اين مطالعه به منظور بررسي مسئوليت پزشك و تاثير اخذ رضايت و برائت در درمان بيمار در اين موارد انجامشده است. مواد و روشها: در اين مطالعه كيفي با استفاده از روش كتابخانه اي ديدگاههاي فقها و حقوقدانان در زمينه مسئوليت پزشك و همچنين تاثير اخذ رضايت و برائت در درمان بيمار مورد بررسي قرار گرفت. يافته ها: پزشكي كه در معالجات خود كوتاهي كند بنا به اجماع فقها داراي مسئوليت ميباشد اما اگر اقدام پزشك با وجود اذن در معالجه و رعايت كليه موازين تخصصي،اتفاقاً موجب فوت شود، مشهور فقها قائل به مسئوليت پزشك نمي باشند. مطابق قانون مجازات اسلامي 4932 نيز پزشكي كه با رعايت نظامات دولتي و اذن بيمار يا نماينده قانوني او اقدام به عمل جراحي كند و موجب آسيب او شود مسئوليتي ندارد جز اينكه مرتكب تقصير شود. نتيجه گيري: بر اساس نتايج اين مطالعه، پزشكي كه از بيمار يا نماينده قانوني رضايت و برائت اخذ كرده باشد مبرا از مسئوليت است، در غير اينصورت داراي مسئوليت خواهد بود. لذا مسوليتي كه براي ضمان پزشك مقرر شده از نوع تعهد به وسيله بوده و در صورت احراز تقصير، مسئول قلمداد مي شود

BACKGROUND and OBJECTIVE: Life is the ultimate divine blessing, and medicine seeks to save the lives of individuals in danger. Despite the efforts of physicians, some medical interventions may lead to morbidity and mortality in the patients. Physician responsibility has been a matter of debate among lawyers and jurists. This study aimed to evaluate physician responsibility and effect of consent and presumption of physician innocence on the treatment of patients. METHODS: In this qualitative study, viewpoints of lawyers and jurists regarding physician responsibility and effect of consent on medical interventions were reviewed using a library method. FINDINGS: Based on the consensus of Islamic jurists, the physician will be liable in case of failure in the treatment or diagnosis of patients. However, if informed consent is obtained from patients, and standard medical interventions incidentally lead to death, the physician is not held accountable. According to the latest version of the Islamic Penal Code (2013), if a physician performs a standard medical procedure with the permission of patients or their legal representatives, s/he will not be held accountable for possible damages, except for the cases where medical malpractice is involved. CONCLUSION: According to the results of this study, obtaining informed consent from the patients or their legal representatives dismisses physician liability. Therefore, guaranteed treatment of patients is considered as the conditional commitment of physicians. If medical malpractice is confirmed, the physician must be held accountable.