تنوع جغرافيايي صفات بذر، برگ و نونهال بادامك (Amygdalus scoparia) در استان فارس

Geographic variation in seed, leaf and seedling traits of wild almond (Amygdalus scoparia Spach.) in Fars province

مطالعه تنوع جغرافيايي در درون گسترشگاه بومي هر گونه جنگلي، اولين گام منطقي براي مطالعات ژنتيكي است. بادامك (Amygdalus scoparia Spach) گونه­‌اي چندمنظوره با دامنه پراكنش گسترده در بيشتر نواحي رويشي ايران است. به­‌منظور بررسي تنوع جغرافيايي اين گونه، 19 صفت زيست­‌سنجي بذر، برگ و نونهال از هفت جمعيت طبيعي آن در استان فارس اندازه­‌گيري و مقايسه شد. بر اساس نتايج، تفاوت­‌هاي معني­‌داري بين جمعيت­‌هاي مورد مطالعه و براي كليه صفات مورد بررسي مشاهده شد. وزن 100دانه، مساحت برگ و تعداد ساقه بيشترين تنوع را بين صفات مورد مطالعه نشان دادند. صفات بذر همبستگي مثبت و معني­‌داري را با ميانگين بارندگي سالانه نشان دادند. همبستگي بين صفات زيست­‌سنجي و عامل‌هاي ژئوكليماتيك نشان از وجود تنوع كلايني در بعضي از صفات بذر و برگ داشت. ابعاد برگ نونهال­‌ها به‌­تدريج از جمعيت شمال به جنوب و ارتفاع نونهال‌ها از جمعيت شرق به غرب استان فارس كاهش يافت. اين بدان معني است كه گياه در مرحله نونهالي، تنوع دوسويه‌­اي را با عرض و طول جغرافيايي نشان مي‌­دهد. تجزيه به مؤلفه­‌هاي اصلي و تجزيه خوشه­‌اي، جمعيت­‌ها را در چهار گروه مجزا قرار داد و جمعيت­‌هاي نواحي با بارندگي زياد را از جمعيت‌هاي نواحي با بارندگي كم جدا كرد. همچنين، نتايج نشان داد كه بادامك از راهكارهاي سازشي در پاسخ به كمبود آب استفاده مي­‌كند.

Knowledge about geographic variation within the native range of forest tree species is the logical first step in genetic studies. Wild almond (Amygdalus scoparia Spach.) is a multi-purpose species with a widespread geographic distribution in most of the vegetation regions of Iran. In order to study the geographic variation of wild almond, nineteen biometric features of seed, leaf and seedling from seven natural population of this species in Fras province were measured. Significant differences were observed among the populations for all of the studied characteristics. Hundred seed weight, leaf area and number of stems showed maximum variation among the studied traits. Seed traits presented a significant positive correlation in terms of mean annual rainfall. Correlation analyses between biometric traits and geoclimatic factors indicated the existence of clinal variation in some seed, leaf and seedling traits. Seedling leaf morphometric (dimension) traits decreased gradually from north to south populations; while seedling height declines from east to west populations. That means the geographic variation of the plant at the seedling stages reveals a two- way variation with the latitude and longitude. Principal component analysis (PCA) and cluster analysis of data revealed four distinct groups of populations, and separated populations of high rainfall area form that of lower rainfall area. Results also revealed that A. scoparia uses adaptive strategies in response to water deficit. Keywords: