بررسي تنوع ژنتيكي دركلكسيون گلرنگ (Carthamus tinctorius L.) در شرايط ديم

Study on genetic variation in safflower collection (Carthamus tinctorius L.) under rainfed condition

گلرنگ گياهي دانه روغني و سازگار با شرايط ديم كشورمان است. اين گياه بومي ايران بوده و به علت ويژگي‌هاي مورفولوژيك و به خصوص وضعيت ريشه‌اش مقاومت مناسبي به تنش خشكي دارد. در تحقيق حاضر به منظور بررسي تنوع ژنتيكي ژنوتيپ‌هاي گلرنگ در كشت پاييزه و در شرايط ديم تعداد 100 ژنوتيپ در يك طرح لاتيس ساده 10×10 با دو تكرار از نظر 9 صفت زراعي مورد ارزيابي قرار گرفتند. نتايج به دست آمده نشان داد كه براي صفات تعداد روز تا گلدهي و رسيدن فيزيولوژيك تنوع زيادي وجود نداشت و لذا گزينش براي صفت مهم زود رسي در ژنوتيپ‌هاي تحت بررسي موثر نبوده و مي‌بايست از ساير روشهاي اصلاحي براي افزايش تنوع ژنتيكي در اين صفت سود جست. براي ارتفاع بوته تنوع نسبي و براي اجزاء عملكرد و عملكرد دانه و روغن تنوع بالايي مشاهده گرديد. همچنين نتايج نشان داد كه براي تمامي صفات به جز عملكرد دانه و روغن ميزان واريانس محيطي بزرگتر از واريانس ژنتيكي بوده و ضريب تنوع ژنتيكي و نيز وراثت پذيري عمومي اكثر صفات پايين بود. بنابراين شرايط محيطي تاثير بسزايي بر صفات تحت بررسي داشته و گزينش غير مستقيم براي عملكرد از طريق اين صفات چندان موثر نخواهد بود. در مقابل برآورد پارامترهاي ژنتيكي در عملكرد دانه و روغن نشان داد كه گزينش مستقيم براي عملكرد بالاي دانه و روغن در ژرم‌پلاسم حاضر موثر است. تجزيه به عامل‌ها منجر به شناسايي چهار عامل گرديد كه در مجموع 68/9 درصد تغييرات كل را توجيه كردند. عامل اول با توجيه 26 درصد تغييرات كل به عنوان عامل عملكرد، عامل دوم با توجيه 15/7 درصد از واريانس كل به عنوان عامل اجزاي عملكرد، عامل سوم با توجيه 15/4 درصد تغييرات كل به نام عامل فنولوژيك و عامل چهارم با توجيه 11/8 درصد واريانس كل به عنوان عامل ارتفاع بوته نامگذاري شدند. گروه‌بندي ژنوتيپ‌ها از طريق تجزيه خوشه‌اي ژنوتيپ‌ها را به چهار خوشه تقسيم نمود. خوشه دوم داراي كمترين ميانگين عملكرد دانه و روغن و ارتفاع بوته و خوشه چهارم داراي بيشترين ميانگين عملكرد دانه و روغن بود. اين خوشه مي‌تواند در برنامه‌هاي اصلاحي گلرنگ براي افزايش پتانسيل توليد دانه و روغن در نظر گرفته شود.

Safflower is an oilseed crop with high adaptability to rainfed conditions of Iran. It is native crop in Iran and due to some morphological characters specially root system it shows good resistance to drought stress. In present investigation to study genetic variation in fall planting of safflower in rainfed condition 100 genotypes were evaluated in a 10×10 simple lattice square design with two replications for 9 agronomic characters. The results showed that variation for number of days to flowering and physiological maturity was limited such that selection for earliness among the genotypes under study is not expected to be effective and for this reason in order to increase the genetic variation, other breeding strategies should be applied. There was relative variation for plant height and high variation for yield components and seed and oil yield. The results showed that for all traits except seed and oil yield the environmental variance was bigger than genetic variance also coefficient of variation and broad sense heritability for most of the traits were low. Therefore environment had a high influence on traits under study such that indirect selection for yield through these traits is not expected to be successful. On the other hand estimation of genetic parameters for seed and oil yield revealed that direct selection should be effective in the present germplasm collection. Factor analysis led to four loading factors which explained 68.9 percent of total variation. The first factor explained 26% of the total variation called as yield factor, the second factor explained 15.7% of the total variance and was called as yield components factor, the third factor explained 15.4% of the total variance and was called phonological factor and finally the fourth factor explained 11.8% of total variation and was called as plant height factor. Grouping of genotypes by cluster analysis resulted in four clusters. The second cluster had the lowest mean for seed and oil yield and plant height but the fourth cluster had the highest mean for the seed and oil yield. This latter cluster can be used in breeding programs to increasing safflower potential for seed and oil yield.