ارزيابي ژنوتيپ‌هاي گندم نان براي تحمل خشكي با استفاده از صفات آگرو-فيزيولوژيك

رEvaluation of Bread Wheat Genotypes for Drought Tolerance using Agro-Physiological Traits

به منظور بررسي خصوصيات زراعي و فيزيولوژيك موثر در تحمل خشكي در 20 ژنوتيپ گندم نان، آزمايشي در دو شرايط تنش (ديم) و بدون تنش (آبياري) در قالب طرح بلوكهاي كامل تصادفي با سه تكرار در شرايط مزرعه و در شرايط آزمايشگاه در قالب طرح كاملاً تصادفي در سال زراعي 84-1383 در ايستگاه تحقيقات كشاورزي ديم سرارودكرمانشاه اجرا شد. ژنوتيپ‌ها بر اساس برخي صفات زراعي و فيزيولوژيك در مزرعه و آزمايشگاه مورد بررسي قرار گرفتند. نتايج حاصل از تجزيه واريانس و مقايسه ميانگين صفات نشان داد كه بين ژنوتيپ‌هاي مورد بررسي اختلاف آماري معني دار وجود دارد. ژنوتيپ شماره 17 (مرودشت) با بالاترين ميزان عملكرد در شرايط بدون تنش از بالاترين ميزان شاخص تحمل خشكي ( STI ) و شاخص تحمل (TOL ) برخوردار بود و ژنوتيپ شماره 20 (سرداري) با بيشترين پتانسيل عملكرد در شرايط تنش كمترين ميزان شاخص TOL را داشته و از STI متوسطي برخوردار بود. بر اساس نتايج حاصل از تجزيه رگرسيون، ميزان پرولين، محتواي كلروفيل a، روز تا ظهور سنبله، طول پدانكل، ارتفاع بوته و وزن هزار دانه در مجموع 2/60% از تغييرات عملكرد دانه در شرايط تنش خشكي را توجيه نمودند. بر اساس نتايج حاصل از تجزيه به مؤلفه هاي اصلي و باي پلات، ژنوتيپ‌هاي شماره 9، 10 و 11 با داشتن عملكرد نسبتا" بالا در هر دو شرايط تنش و بدون تنش داراي ميزان پرولين و وزن هزار دانه بالا و ميزان شاخص تنش جوانه زني و سرعت جوانه زني بالا بودند. ژنوتيپ شماره 17 با بيشترين عملكرد در شرايط نرمال داراي بيشترين ميزان شاخص تحمل خشكي (STI) و بيشترين ميزان كلروفيل فلورسنس، پايداري غشاء سلولي و بيشترين ميزان كلروفيل هاي a و b بود. با توجه به همبستگي بالاي شاخص STI با عملكرد دانه در دو شرايط ديم و آبياري، مي توان از اين شاخص به عنوان معيار مناسب براي گزينش ژنوتيپ‌هاي متحمل به خشكي استفاده نمود.

This research was investigated to study the agronomic and physiological characteristics of 20 bread wheat genotypes under both rainfed (stress) and irrigated (non-stress) conditions in the filed (RCBD) and laboratory (CRD) with three replications in Sararood Dryland Agricultural Research Station, Kermanshah, Iran, in 2004-05 cropping season. Genotypes were evaluated for physiological and agronomic traits in the both field and laboratory conditions. The genotypes differed significantly for the measured traits. Genotype No. 17 (Marvdasht) with the highest yield under normal condition had the highest stress tolerance index (STI) and tolerance index (TOL), whereas genotype No. 20 (Sardari) with the highest yield under rainfed had the lowest TOL and moderate STI. The results of regression analysis indicated that traits of Pro, Chl-a, DH, PedL, PH and TKW were accounted for 60% of total variation of grain yield under rainfed condition.. Based on results of correlation analysis, the laboratory traits were as a good alternative for most of field traits. Therefore, use of them for some selections in filed can be suggested. According to principal component analysis (PCA) and biplot analysis, the genotypes No. 11, 9 and 10 with relatively high yield in the both conditions had high proline content and high TKW and the highest germination stress index (GSI) and promptness index (PI). Genotype No. 17 with the highest yielding production under normal condition was characterized as genotype with the highest values for STI, chlorophyll fluorescence, cellular membrane stability and Chl-a and Chl-b. STI was positively (P<0.01) associated with yields under both stress and non-stress conditions, thus can be regarded as suitable index for screening drought tolerant genotypes.