الگوي جغرافيايي روند سالخوردگي جمعيت استان مازندران طي سال هاي 1365 تا 1390 با استفاده از تحليل خوشه اي سلسله مراتبي

Geographic Pattern of Population Aging in Mazandaran Province during 1986-2011 Using Hierarchical Cluster Analysis

سابقه و هدف: سالخوردگي جمعيت يكي از مهم‌ترين موضوعات جمعيتي جهان است كه در زمان حاضر توجهات زيادي را معطوف خود كرده است. كشور ما در حال گذر از يك ساختار سني كاملاً جوان به ساختاري سالخورده است و با توجه به سرعت اين گذر، ضرورت بررسي وضع موجود در كل كشور و البته به تفكيك استان‌ها به شدت احساس مي‌شود. اين مطالعه با هدف بررسي روند سالخوردگي جمعيت با هدف شناسايي ساختار جمعيتي مناطق مختلف استان مازندران انجام پذيرفته است. مواد و روش‌ها: با استفاده از منابع سرشماري‌هاي عمومي نفوس و مسكن سال‌هاي 90-1365شاخص‌هاي سالخوردگي جمعيت، ميانه سني، نرخ باروري عمومي و نرخ مرگ و مير محاسبه شد. به منظور گروه بندي شهرستان‌ها بر مبناي ارتباط ميان متغيرهاي ذكر شده، تحليل خوشه اي سلسله مراتبي با استفاده از نرم افزار R 3.1.2 صورت گرفته و هم چنين امكان بررسي جغرافيايي تغييرات شاخص سالخوردگي شهرستان‌هاي استان با به كارگيري ابزار نقشه بندي محقق گرديد. يافته‌ها: تعداد خوشه‌هاي شهرستاني كه با محوريت شاخص سالخوردگي جمعيت و هم‌چنين لحاظ كردن شاخص‌هاي ميانه سني، نرخ‌هاي باروري عمومي و مرگ و مير به دست آمده بودند، در دو سرشماري 1365 و 1375 برابر با 6 و در سرشماري‌هاي بعدي برابر با 5 شده است. در هر چهار دوره، مقدار شاخص سالخوردگي استان و نيز كم ترين مقدار شاخص خوشه، بيش تر از مقدار شاخص سالخوردگي كشوري به دست آمده‌اند. هم‌چنين نمودار ميله‌اي شاخص محوري مطالعه، روند افزايشي اين شاخص را طي سرشماري سال‌هاي 90-1365 نشان داده است. استنتاج: : بررسي روند سالخوردگي جمعيت در استان در سال‌هاي مورد مطالعه نشان داد كه شاخص سالخوردگي به طور افزايش چشمگيري افزايش داشته است. اين افزايش در كل استان ممكن است علل متفاوتي داشته باشد و تنها ناشي از كاهش باروري نبوده و در بعضي از شهرستان‌ها نظير سوادكوه ناشي از مهاجرت مي‌باشد و يا ناشي از افزايش اميد به زندگي باشد. بنابراين بايستي در اين زمينه برنامه ريزي مناسبي صورت پذيرد.

Background and purpose: Population aging is one of the most important issues in demography that has attracted much attention. In Iran, the population is changing from young structure to an old structure. This fast transition calls for designing studies about population ageing in all provinces. This study was conducted to determine the population structure in Mazandaran province. Materials and methods: Four census data sources (1986 to 2011) were used and population ageing index was calculated by median age, fertility and mortality rates. Hierarchical cluster analysis which is an unsupervised classification method was used for grouping the cities in R package version 3.1- 2 and thematic mapping was prepared using GIS software 10. Results: The number of clusters of cities considering population aging index, median age of the indices, general fertility and mortality rates in the census of 1986 and 1996 was 6 and in next censuses was 5. In all four censuses the highest aging index and the least number of cluster index were greater than the value of country’s old population. Bar graph indicator of the aging population showed a significant increase in the index during the 1986-2011 censuses. Conclusion: According to the results, population aging was found to have a dramatic increase in Mazandaran province during the censuses. This increase may have different reasons and could not be only due to decline in fertility rate. In some towns such as Savadkuh emigration from the region could be responsible for the increase of ageing population. Another cause of this increase in the province could be increase of life expectancy. Therefore, appropriate planning is required on this subject.