كليدواژه :
كلات‌كننده , قابليت‌استفاده , ريزوسفر , خاك لوم شني , خاك لوم رسي
چكيده فارسي :
سابقه و هدف: فرايندهاي ريزوسفر نقش مهمي در قابليت‌استفاده روي در خاك‌ها دارد. ويژگي‌هاي فيزيكوشيميايي و بيولوژيكي خاك ريزوسفري به‌دليل فعاليت‌هاي موجود در ريزوسفر با توده خاك متفاوت است. در پژوهش حاضر، تأثير EDTA، اسيد سيتريك و عصاره كود مرغي بر قابليت‌استفاده روي در ريزوسفر ذرت رقم سينگل كراس 704 در دو خاك آلوده با بافت متفاوت به‌صورت فاكتوريل در قالب طرح كاملأ تصادفي در سه تكرار در شرايط گلخانه‌اي بررسي شد.
مواد و روش‌ها: اسيد سيتريك و EDTA در سطوح غلظتي صفر، 5/0 و 1 ميلي‌مول بر كيلوگرم خاك و عصاره كود مرغي در سطوح غلظتي صفر، 5/0 و 1 گرم بر كيلوگرم خاك استفاده شدند. تعداد سه بذر ذرت در هر ريزوباكس كاشته شد. بعد از 10 هفته گياهان برداشت شدند و خاك ريزوسفري و توده جدا شدند. كربن آلي محلول (DOC)، كربن بيوماس ميكروبي (MBC) و روي قابل‌استفاده (با استفاده از 4 روش عصاره‌گيري شيميايي شامل DTPA-TEA، AB-DTPA، مهليچ 3 و روش بر پايه ريزوسفر) در خاك ريزوسفري و توده تعيين شدند.
يافته‌ها: ويژگي‌هاي خاك ريزوسفري با خاك توده متفاوت بود. نتايج نشان داد كه در هر دو خاك كربن آلي محلول و كربن بيوماس ميكروبي در خاك ريزوسفري به‌صورت معني‌داري (05/0p≤) از توده خاك بيشتر بود، در حالي‌كه pH كاهش معني‌داري (05/0p≤) در خاك ريزوسفري نسبت به خاك توده يافت. در هر دو خاك روي عصاره‌گيري‌شده با عصاره‌گيرهاي مختلف در خاك ريزوسفري به‌صورت معني‌داري (05/0p≤) كمتر از توده خاك بود. دامنه تغييرات روي استخراج‌شده با عصاره‌گيرها از 00/9 تا 00/75 ميلي‌گرم بر كيلوگرم در خاك لوم شني، و از 57/0 تا 46/81 ميلي‌گرم بر كيلوگرم در خاك لوم رسي بود. بيشترين مقدار روي با استفاده از روش مهليچ 3 و كمترين مقدار آن با استفاده از روش بر پايه ريزوسفر عصاره‌گيري شد. با افزودن كلات‌كننده‌ها به خاك مقدار روي قابل‌استفاده افزايش يافت.
نتيجه‌گيري: نتايج اين تحقيق نشان داد كه در هر دو خاك قابليت‌استفاده روي در خاك ريزوسفري كمتر از خاك توده بود. در خاك لوم شني بيشترين مقدار روي در تيمار اسيد سيتريك (1 ميلي‌مول بر كيلوگرم) و كمترين مقدار آن در تيمار شاهد عصاره‌گيري شد، در حالي‌كه در خاك لوم رسي بيشترين مقدار روي در تيمار EDTA(1 ميلي‌مول بر كيلوگرم) و كمترين مقدار آن در تيمار 1 گرم بر كيلوگرم عصاره كود مرغي عصاره‌گيري شد. ميانگين روي عصاره‌گيري‌شده باDTPA-TEA ، AB-DTPA و مهليچ 3 به‌صورت معني‌داري (05/0p≤) در خاك لوم رسي بيشتر از خاك لوم شني بود. ميانگين روي عصاره‌گيري‌شده با روش بر پايه ريزوسفر به-صورت معني‌داري (05/0p≤) در خاك لوم شني بيشتر از خاك لوم رسي بود.
چكيده لاتين :
Background and objectives: Rhizosphere processes have a major impact on zinc (Zn) availability in soils. The chemical and biological characteristics of the rhizosphere soils can be very different from those of the bulk soils. In peresent study, the effects of EDTA, citric acid and poultry manure extract (PME) on availability of Zn in the rhizosphere of corn (hybrid (KSC.704)) investigated in two texturally different contaminated soils as factoriel in a completely randomized design with three replications in greenhouse condition.
Materials and methods: Citric acid and EDTA were used at concentrations level 0, 0.5 and 1 mmol kg-1 soil and poultry manure extract at concentrations level 0, 0.5 and 1 g kg-1 soil. Three seeds of corn were plant in the rhizobox. After 10 weeks, plants were harvested and rhizosphere and bulk soils were separated. Dissolved organic carbon (DOC), microbial biomass carbon (MBC) and available Zn (by using 4 chemical procedures including DTPA-TEA, AB-DTPA, Mehlich3 and rhizosphere-based method) were determined in the rhizosphere and bulk soils.
Results: Rhizosphere soils properties was different with bulk soils. In both soils, the results indicated that DOC and MBC in the rhizosphere were significantly (p<0.05) increased, while, pH in the rhizosphere was significantly (p<0.05) decreased comare to bulk soils. In both soils, Zn extracted by different methods in the rhizosphere were significantly (P<0.05) lower than those in the bulk soils. Amount of exteracted Zn with extractants ranged from 9.00 to 75.00 mg kg-1 in sandy loam soil, and 0.78 to 75.00 mg kg-1 in sandy loam soil. The maximum amount of Zn by mehlich3 and the least amount of Zn by rhizosphere based method were exteracted. Available Zn increased as added chelators to soil.
Conclusion: In both soils, Zn extracted by different methods in the rhizosphere were significantly (p<0.05) lower than those in the bulk soils. In sandy loam soil, The maximum amount of Zn in the citric acid treatment (1 mmol kg-1) and the least amount of Zn in control condition, were exteracted, while, In clay loam soil, The maximum amount of Zn in the EDTA treatment (1 mmol kg-1) and the least amount of Zn in the PME treatment (1 g kg-1), were exteracted. Mean of Zn extracted by DTPA-TEA, AB-DTPA, Mehlich3, in clay loam soil was significantly (p<0.05) higher than those in sandy loam soil. Mean of Zn extracted by rhizosphere-based method in sandy loam soil was significantly (p<0.05) lower than those in clay loam soil.
