مفهوم نوظهور حاكميت ژنوميك و تحليل سياست‌ها و مقررات مرتبط با آن

The Emergence of the Concept of "Genomic Sovereignty" and Analysis of the related Policies and Regulations

زمينه و هدف: نظر به ارزشمندي منابع ژنتيك انساني در تحقيقات ژنوميك، هدف اين مطالعه، تحليل مفهوم نوظهور حاكميت ژنوميك و سياست‌ها و مقررات مرتبط با آن است. مواد و روش‌ها: در اين مطالعه اسناد قانوني رويكرد نوظهور حاكميت ژنوميك در كشورهاي در حال توسعه در حوزه نظارت بر دسترسي به نمونه‌هاي زيستي انساني به صورت هدفمند جستجو و مرور و سپس مفهوم نوظهور حاكميت ژنوميك و جنبه‌هاي حقوقي آن تحليل شد. يافته‌ها: مروري بر سياست‌ها و قوانين كشورهاي در حال توسعه حاكي از آن است كه دولت‌ها درصدد آن برآمده‌اند كه ميزان نظارت خود بر گردآوري نمونه‌هاي زيستي انساني را از طريق اتخاذ يك سياست، وضع مقررات و ايجاد يك جايگاه حقوقي جديد براي اين منابع افزايش دهند. مفهوم «حاكميت ژنوميك» ابتدا در كشورهاي در حال توسعه‌اي نظير مكزيك، هند، چين، برزيل، تايلند و آفريقاي جنوبي ظهور پيدا كرد كه احساس مي‌كردند بايد از منابع ژنتيكي زيستي و يكتايي ژنتيكي خود در برابر سوء استفاده و بهره‌برداري طرف‌هاي ثالث حمايت كنند. در اين راستا، كشورهاي در حال توسعه براي اعمال «حاكميت ژنوميك»، مي‌بايست سياست‌ها و مقررات مقتضي را براي كنترل دسترسي به منابع ژنتيك انساني ملي وضع نمايند. نتيجه‌گيري: كشورهاي در حال توسعه بايستي ظرفيت خود را براي جلوگيري از سرقت نمونه‌هاي زيستي و تحقيقات ژنتيكي افزايش دهند. كشوري همچون ايران كه به لحاظ علمي و فني از جايگاه شايسته‌اي در بين كشورهاي برتر در حوزه فناوري زيستي برخوردار است، مي‌تواند با ايجاد يك نظام حقوقي منسجم تحقيقات ژنتيكي، بستر حاكميتي لازم به ويژه در موارد همكاري با محققان خارجي را فراهم سازد.

Background and Aim: With look to the significance and value of human genetic resources in genomic research, this study aimed to analyze the emerging concept of "genomic sovereignty" and related policies and regulations. Materials and Methods: legal documents and acts regarding access to human bio-samples and the emerging concept of genomic sovereignty in developing countries were purposefully searched and then, the concept and its legal aspects were analyzed. Findings: "Genomic sovereignty" is the capacity of a people, a country or nation to own, to control both access to and use of the samples, data and knowledge concerning or emanating from genomic materials. This concept has primarily emerged from those developing economies such as Mexico, India, China, Brazil, Thailand and South Africa that felt the need to protect their biogenetic resources and genetic uniqueness from being abused and exploited by third parties. In this regard, the developing countries in order to implement of "genomic sovereignty" should establish regulations in the field of controlling and the access to national human genetic resources. Conclusion: The findings showed that developing countries applying the genomic sovereignty should develop their capacity in halting bio piracy and strengthen their role in international genetic researches. For Iran, as a country with eligible statue in biotechnology technically and scientifically, such a pattern would contribute to establishing a coherent legal order especially when it comes to cooperating with foreign researchers in international genetic researches.