پديد آورندگان :
غلامي كلاته، غلام رضا سازمان هلال احمر , كردواني، پرويز دانشگاه علوم تحقيقات تهران , رنجبر، محسن دانشگاه آزاد واحد شهر ري
كليدواژه :
زمين لغزش , فرايند تحليل شبكه , حوضه اوغان , استان گلستان
چكيده فارسي :
سابقه و هدف
زمينلغزش يكي از مخربترين حوادث طبيعي در مناطق شيبدار مي باشد. كشور ايران با توجه به موقعيت جغرافيايي، تنوع اقليمي و ژئومورفولوژيكي، افزايش جمعيت و فشار بر منابع طبيعي در معرض اين مخاطره طبيعي است. از اين رو تهيه نقشههاي پهنهبندي خطر وقوع زمينلغزش داراي اهميت فراوان است. بنابراين با توجه به گزارشات وقوع زمين لغزش در حوضه آبخيز اوغان استان گلستان، هدف اين پژوهش پهنهبندي اين مخاطره در قالب مدل فرايند تحليل شبكه(ANP) ميباشد.
مواد و روش‌ها
براي پهنهبندي زمينلغزش در حوضه آبخيز اوغان، در مرحله اول نقشه عوامل موثر بر وقوع زمينلغزش از منابع اطلاعاتي مانند نقشههاي توپوگرافي 1:50000، زمينشناسي 1:100000، آمار بارش و عكسهاي هوايي و تصاوير ماهوارهاي تهيه و با پيمايش صحرايي در حوضه مذكور كه در موقعيت جغرافيايي´9 °37 تا´15 °37 عرض شمالي و ´5 °55 تا ´43 °55 طول شرقي با مساحت 40352 هكتار قرار دارد، تكميل و اصلاح شد، در ادامه نقشه عوامل موثر شامل: شيب، جهت دامنه، ارتفاع، بارندگي، فاصله از جاده، فاصله از گسل، فاصله از آبراهه، كاربري ارضي منطقه، سنگشناسي و همچنين لايه پراكنش زمين لغزشها در محيط نرمافزار ArcGIS ساماندهي شده و در مرحله دوم وزن عوامل موثر، بوسيله مدل ANP محاسبه و بر لايههاي اطلاعاتي براي در محيط GIS اعمال و با همپوشاني آنها نقشه پهنهبندي وقوع زمينلغزش تهيه گرديد. در مرحله سوم دقت نقشه پهنهبندي شده با كاربرد شاخص نسبت تراكمي (Dr) و مقدار درجه تناسب مورد ارزيابي قرار گرفت.
يافته‌ها
نتيجه شناسايي 88 عدد زمينلغزش به مساحت 181 هكتار(شكل5) و بررسي ارتباط با عوامل موثر بر وقوع زمين لغزش نشان داد، كه بيشتر لغزشها در واحدهاي سنگشناسي شيل، مارن، سنك آهك ورقهاي، ماسهسنگ و نهشتههاي كواترنري قرار دارد (جدول1). همچنين نتايج بررسي طبقات مختلف شيب نشان ميدهد كه بيشتر زمين لغزشها در طبقه شيب 15-30 درصد لغزيدهاند در بررسي طبقات بارش روند وقوع زمينلغزشها با افزايش طبقه بارش صعودي بوده و طبقات700-500 و بالاتر از700 ميليمتر بارش سالانه، درصدي قابل توجه از زمين لغزشها را در خود جاي دادهاست. نتايج عوامل موثر فاصله از جاده و آبراهه نشانداد كه بيشترين لغزشها در فاصله كمتر از صد متري اين عوارض ميباشد و اين موضوع تائيد كننده نقش برداشت پاي شيب دامنهها توسط يك عامل انسان ساخت و يك عامل طبيعي ميباشد. در نهايت بررسي عامل فاصله از گسل بر وقوع زمين لغزش نشان ميدهد كه بيشترين زمينلغزشها در فاصله بيشتر از 400متري قرار دارند(جدول 2).
نتيجه گيري
نتايج پهنهبندي با بكارگيري مدل ANP در حوضه اوغان نشان داد: 29 درصد حوضه در طبقات چهارگانه در محدوده خطر زياد وخيلي زياد قرار دارد. از بين لايههاي اطلاعاتي 8 گانه، عامل شيب با امتياز وزني(215/0)، ليتولوژي(182/0) و فاصله از جاده(173/0) بالاترين وزن و جهت شيب با امتياز وزني(018/0) پايين ترين امتياز را در پهنهبندي به خود اختصاص دادند. بررسي امتياز وزني طبقات مختلف عوامل موثر نيز نشان داد كه طبقه 100-0 متر فاصله از آبراهه با امتياز وزني(080/0) ، طبقه شيب 30-15درصد با امتياز وزني (078/0) و طبقه 100-0 متر فاصله از جاده با امتياز وزني(068/0) بالاترين امتيازات وزني را به دست آوردهاند. نتايج حاصل از اين مدل در نهايت نشانداد، كه همگرايي عواملي مانند شيب، ليتولوژي، فاصله از آبراهه بعنوان عوامل طبيعي در كنار عامل انساني، همچون جاده سازي تاثير بسيار زيادي در وقوع مخاطره زمينلغزش دارد در نهايت با بررسي نسبت تراكم 88 زمين لغزش رخداده و روند صعودي منحني آن و انطباق پهنههاي لغزشي با كاربرد درجه تناسب به ميزان 7/69 درصد بر طبقات زياد و خيلي زياد در نقشه نهايي، ميتوان نتيجه گرفت كه فرايند تحليل شبكه كارائي مناسب در پهنه بندي خطر زمين لغزش در حوضه اوغان را دارا مي باشد.
چكيده لاتين :
Background and Objectives: Landslide is one of the most destructive natural events in steep areas. Iran is exposed to natural hazards because of its geographical position, climatic and geomorphological conditions, population increase, pressure on natural resources and land use changes. Therefore, preparation of landslide hazards mapping is very important. So according to landslide events reports of Oghan watershed basin in Golestan province, the aim of this research was to map landslide hazards using Analytic Network Process model
Materials and Methods: To map landslide hazard in Oghan watershed basin, maps of effective factors were prepared by using of information sources, 1:50000 topographic and 1:100000 geological maps, rain statistics, aerial photos and satellite images. Then, these information were completed by field surveying. After that, maps of the effective factors (such as: slope, aspect, rain, distance from streams, roads and fault, land use, lithology and landslide dispersion layer) were prepared by ArcGIS. In the second step, the weight of effective factors were calculated by ANP model and applied to the information layers in the GIS environment. Landslide occurrence map was prepared by overlapping the weighted maps. In the third step, the accuracy of the map of landslide zonation was evaluated using the degree of proportionality and index Density ratio.
Results: Identification results of 88 landslides with area of 181 ha and investigation of their relationship with effective factors showed that most of landslides are located in lithological units of shale, marl, bedded limestone, sandstone and quaternary deposits (Table 1). Furthermore, results of elevation and slope layers assessment showed that most landslides were happened at 15-30% slope. Landslide occurrence also had direct relationship with rain increase and classes with 500-700 and more than 700 mm of mean annual precipitation had considerable percent of landslide. Results of distance from road and stream showed that most of occurred landslides are in distance less than 100 m from these features and it demonstrates the role of mass taking from downhill via human or natural factors. Finally, assessment of distance from fault showed that most of landslides are located in distance classes with more than 400 m (Table 1).
Conclusion: The zonation results of ANP model in the Oghan watershed basin showed that 29 percent of the basin located in four classes is in high and very high hazard areas. Among eight information layers, slop factor (0.215), lithology (0.182) and distance from the road with weighted score (0.173) had the highest weight and gradient direction with the weight score (0.018) had the lowest rank in the zonation. Evaluation of different classes of effective factors also showed that the class with 100 m distance from streams with weight score (0.08), 15-15% slope class with (0.078) weight score and 100-0 (m) distance class from the road with 0.06weight score had the highest weight scores. Overall, results of this model showed that the convergence of factors such as slope, lithology and distance from the river as natural factors along with the human factor, such as road construction, have a great influence on the hazards of landslide. Finally, by studying the density rate of 88 landslide occurrence in the basin and its upward curve and adaptation of the sliding zones with application of the degree of proportionality of 69.7% on the high and very high classes in the final map, it can be concluded that the ANP model has a good basis for zoning the occurrence of landslide hazards in the Oghan watershed.
