الگوي برنامه ريزي توسعه كشت زعفران با تاكيد بر مديريت منابع آبي

Programming model of Saffron cultivation extension with emphasis on water resources management

پايين بودن بازدهي آب مصرفي در بخش كشاورزي اتخاذ استراتژي‌هاي بهينه‌سازي الگوي كشت و لذا مصرف آب را، به‌ خصوص در مناطق كم‌آبي همچون كشور ايران ضروري كرده است. زعفران مي‌تواند محصولي مناسب از نظر صرفه‌جويي در مصرف آب باشد. هدف از اجراي اين مطالعه بررسي تأثير توسعه كشت زعفران بر تخصيص منابع آب و افزايش درآمد كشاورزان از طريق به‌كارگيري الگويي مبتني بر رهيافتي توسعه‌يافته از برنامه‌ريزي رياضي مثبت است كه در آن امكان اعمال توسعه كشت در آينده، به همراه برآورد تخصيص آب از طريق يك تابع توليد مبتني بر مقدار آب آبياري، وجود دارد. نمونه‌ مورد بررسي را 200 نفر از بهره برداران زعفران در شهرستان‌هاي تربت‌حيدريه و زاوه در استان خراسان رضوي در سال 94-1393 تشكيل مي‌دهد. با استفاده از الگوي برآورد شده نتايج نشان داد، اجراي سناريوهاي افزايش در سطح زير كشت زعفران، با افزايش سود ناخالص و كاهش مصرف آب براي هر سه گروه مزارع كوچك ، متوسط و بزرگ همراه است كه بيانگر تأثير مثبتي است كه اجراي آن بر حفظ و پايداري منابع آب منطقه است . همچنين مشخص شد، توسعه كشت ناشي از استفاده بهره برداران از زمين هاي بالقوه براي كشت زعفران، با افزايش منابع آب در دستر به ميزان 20%، به افزايش سود ناخالص برابر 43/24 درصد در مزارع كوچك، 25/4 درصد در مزارع متوسط و 28/06 درصد در مزارع بزرگ خواهد انجاميد اين بدان معني است كه اتخاذ استراتژي هايي كه به بهبود مديريت منابع آبي و افزايش منابع آب در دسترس براي توسعه كشت زعفران در اين منطقه بيانجامد، مي تواند به بهبود وضعيت اقتصادي به ويژه در مزارع كوچك اين منطقه كم نمايد.

Low efficiency of water use in the agricultural sector, makes it necessary to adopt strategies for optimization of cropping pattern. Saffron can be the right product in terms of saving water. The aim of this study is to investigate the effects of saffron area expansion on the allocation of water resources and increase the income of farmers through the use of a model based on an extended Positive Mathematical Programming model that includes the possibility of future development in cropping patterns, along with water allocation through a production function based on the amount of irrigation water. The required data are collected from 200 questionnaires completed by saffron producers in Torbat Heydarieh and Zaveh counties in the year 2014, classified into three groups of farmers with small, medium and large farms. Using the estimated model, the results showed that the implementation of increase in saffron cultivation scenarios, increase gross profit and reducing water consumption for all three groups of small, medium and large farms; which shows the positive effect of its implementation on conservation and stability of regional water resources. It was also determined that the developed cultivation due to the use of potential lands for saffron cultivation, with an increase of available water resources by 20%, would increase gross profit by 43.24 percent in small farms, 25.4 percent in medium farms and 28.06 percent in large farms. This implies that, in addition to pricing, other strategies to improve water use and water resource management may improve the economic conditions especially on the small farms of this area.