مقايسه خصوصيات خاك‌هاي داراي پوشش با سطوح عاري از پوشش گياهي در حوضه آبخيز دق سرخ اردستان

Comparison of Soil Characteristics of Land with/without Vegetation in Dagh-e-Sorkh Ardestan Catchment

هدف از اين تحقيق مقايسه خصوصيات فيزيكي و شيميايي خاك‌هاي داراي پوشش گياهي با سطوح مجاور عاري از پوشش در منطقه دق سرخ اردستان است. جهت انجام اين پژوهش، ابتدا به روش فيزيونومي، تيپ‌بندي پوشش گياهي انجام گرفت و در هر تيپ رويشي، منطقه معرف جهت نمونه‌برداري پوشش گياهي و خاك مشخص شد. نمونه‌برداري پوشش گياهي به روش تصادفي- سيستماتيك انجام گرفت و شاخص پوشش تاجي اندازه‌گيري شد. در مجموع 22 عامل فيزيكي و شيميايي خاك نيز در هر يك از تيپ‌هاي رويشي و منطقه بدون پوشش بررسي شد. سپس با استفاده از نرم افزار PC-ORD، جهت بررسي تشابه و تفاوت‌ موجود در خاك عرصه‌هاي بياباني، تجزيه خوشه‌اي انجام گرفت و نتايج به صورت دندروگرام ترسيم شد. پس از آن با استفاده از تجزيه واريانس يك طرفه (ANOVA) با روش دانكن و بر مبناي طرح كاملاً تصادفي نا متعادل، مهم‌ترين عامل‌هاي خاك كه نقش مؤثري در ايجاد تفاوت در خاك‌هاي منطقه داشتند، شناسايي شد. نتايج نشان داد كه خاك عرصه‌هاي داراي پوشش و بدون پوشش از نظر خصوصيات فيزيكي تفاوت زيادي داشته، به طوري كه در مناطق عاري از پوشش گياهي، بافت خاك سنگين‌تر و درصد سنگريزه كمتر مي‌شود. از لحاظ خصوصيات شيميايي نيز فراواني يون‌هاي سديم، كلسيم، منيزيم، كلر و هم‌چنين بالا بودن مقدار هدايت الكتريكي در منطقه عاري از پوشش سبب تفاوت قابل ملاحظه‌اي شده بود. وضعيت توپوگرافي و شيب منطقه عاري از پوشش به گونه‌اي است كه كليه رواناب‌ها به اين منطقه هدايت شده و املاح را با خود در اين منطقه انباشت مي‌كند. هم‌چنين بالا بودن سطح آب زيرزميني و صعود مويينه املاح به بالا از مهم‌ترين دلائل شوري اين منطقه است. اين عوامل محدوديتي براي استقرار پوشش گياهي در عرصه‌هاي بياباني منطقه اردستان محسوب مي‌شود.

The purpose of this study was to compare the physical and chemical characteristics of soils covered with vegetation and soils without vegetation in Dagh-e- Sorkh Ardestan area.To achieve the goal, first the vegetation was classified using physiognomic method, and for each vegetation type, the distinctive area was specified for soil and vegetation sampling. Vegetation sampling was done by stratified random sampling. Alongside pursuing the case, twenty two soil physical and chemical factors were investigated also for each growth type and area without vegetation. In the next step, to investigate the similarities and dissimilarities of the soils of desert areas by means of PC-ORD software, the cluster analysis was performe. After simplifying the one-way ANOVA, the most important soil factors which were effective in causing differences in the area’s soils were identified. Results show that the soils of area covered with vegetation differed much from the soils without vegetation physically in such a way that, the soil texture became heavier and gravel percentage became less in the areas without vegetation. Regarding the chemical characteristics, the frequencies of sodium, magnesium, calcium and chlorines and electrical conductivity were highly different. Because of topographic condition of land without vegetation, runoff is directed to this place and deposits salts there. Also, high groundwater level and capillary flowing salts are the important reasons for the salinity of this place. These are the limiting factors for the vegetation establishment in the desert areas of Ardestan.